Welzijn op Recept zorgt voor verbinding tussen zorg en welzijn

Posted on 24-09-2018 in Actueel, Nieuws, Serie Zelfmanagement, Sociaal domein, Topbericht

Miriam Heijnders (links) en Jan Joost Meijs zijn de drijvende krachten achter Welzijn op Recept.

Welzijn op Recept is een zinvolle interventie maar vergt goede samenwerking tussen de belangrijkste spelers. Kan iedere sociaal werker welzijnscoach zijn? Hoe kan deze professional de samenwerking tussen het medisch en sociaal domein verder aanjagen? Wat doen we met de toename van mensen met complexe problemen? Allemaal vragen die aan bod kwamen tijdens de eerste Landelijke kennisdag Welzijn op Recept die vorige week werd gehouden in Utrecht. “Welzijn op Recept wordt langzaam volwassen, maar nu moet het gas erop.”

Er zit muziek in Welzijn op Recept, gezien de hoge opkomst bij deze kennisdag. Deze kortdurende interventie (vijf contactmomenten in drie maanden) die bedoeld is om mensen bij wie tegenslag in het leven zich uit in lichamelijke klachten weer perspectief te bieden, staat in de belangstelling. En het werkt. Diverse sprekers vertellen hoe zij ervaren hebben dat kwetsbare mensen na een welzijnsrecept hun leven weer op de rit kregen.

“Ons land telt nu zestig projecten Welzijn op Recept, ook in Limburg en Brabant, maar er is missionariswerk te verrichten, want er zijn nog witte plekken”, verklaart Miriam Heijnders, samen met Jan Joost Meijs de drijvende krachten achter Welzijn op Recept. “We hoeven het niet te verkopen, maar de samenwerking tussen huisartsen, welzijnscoaches en gemeenten ligt in de praktijk ingewikkeld.”

Onbenut potentieel
Volgens Heijnders is er sprake van onbenut potentieel. “Een huisarts heeft dagelijks minstens 24 contactmomenten. 20 à 30% van die patiënten heeft psychosociale klachten, het gaat om 5 à 8 mensen per dag. Huisartsen wijzen jaarlijks slechts 5 à 10 patiënten door naar Welzijn op Recept”, rekent ze voor. Hoe komt dit? “Ze komen er niet aan toe door drukte in hun praktijk. Ze willen wel, maar het lukt ze niet. ‘Heb je niet een tool die ik naast mijn computer kan leggen?’, vragen ze.”

Meerwaarde voor professionals
De meerwaarde van Welzijn op Recept voor huisartsen en welzijnscoaches is duidelijk: huisartsen kunnen deze patiëntengroep iets anders bieden. Ze zien dat hun patiënten meer sociale contacten krijgen, minder stress ervaren en minder vaak op hun spreekuur komen. Welzijnscoaches komen via de verwijzingen van de huisarts in aanraking met een nieuwe groep mensen. Conclusie: Welzijn op Recept is de concretisering van de verbinding tussen het sociaal en medisch domein.

Steeds meer complexere problemen
Heijnders constateert dat er een toename is van patiënten met complexe problemen. “Daar moeten we alert op zijn. Wat is het patiëntenprofiel van mensen die huisartsen naar Welzijn op Recept kunnen verwijzen?”
Ook de terugkoppeling naar de huisarts door welzijnscoaches is belangrijk. “Laat de huisarts weten wat er met de patiënt is gebeurd, waar deze voor heeft gekozen. Dan blijft de huisarts eraan denken en krijgt deze een beter beeld van het welzijnsaanbod.”

Een welzijnscoach adviseert: “Ga koffiedrinken in de eerste lijn. Die tijd investeer ik graag, want zo leren we elkaar beter kennen”

Samenwerking borgen
Nog een paar concrete adviezen: zorg voor het borgen van de samenwerking, stel iemand daarvoor verantwoordelijk en maak werkafspraken over bijvoorbeeld de overdacht. “Dat betekent dat zorgverzekeraars en gemeenten niet alleen cliëntgebonden uren, maar ook samenwerkingsuren dienen in te kopen”, aldus Heijnders.
Een structureel overleg tussen zorg en welzijn zou het mooist zijn, om te voorkomen dat de kwaliteit van Welzijn op Recept daalt. Deel succesverhalen en bespreek of het nog loopt zoals het is bedoeld. “Ga koffiedrinken in de eerste lijn. Die tijd investeer ik graag, want zo leren we elkaar beter kennen”, vertelt een welzijnscoach.

Jan Joost Meijs overhandigt het boekje Welzijn op Recept aan Marijke Vos, voorzitter van Sociaal Werk Nederland.

Sociaal werker is aanjager van samenwerking
Volgens Marijke Vos, voorzitter van Sociaal Werk Nederland, dreigt er bezuinigd te worden op de sociale basisinfrastructuur. “De gemeenten hebben te weinig geld en er ontstaan wachtlijsten voor specialistische zorg. Bezuinigingen zijn een slechte zaak voor het behoud en innovatie van de sociale basis.”
Vos benadrukt dat sociaal werkers heel goed mensen in de wijk met elkaar in verbinding kunnen brengen. Een goede samenwerking is een randvoorwaarde. In Hoogeveen zag Vos een mooi voorbeeld van samenwerking tussen zorgverleners voor kwetsbare ouderen. Elk huisartsenpraktijk heeft een kernteam, waarin een huisarts, wijkverpleegkundige en sociaal werker samen optrekken. Een huisarts: “Het werkt niet als tegen ons wordt gezegd wat we moeten doen, wij verstaan ons vak. ‘Wat kan ik voor je betekenen?’ is beter.” Huisartsen hebben ook behoefte aan een duidelijk aanspreekpunt. Gemeenten moeten een langdurige verbinding op basis van vertrouwen aangaan en zorgverzekeraars moeten het financieren, benadrukte Vos.
Is Welzijn op Recept iets anders dan sociaal werk? Vos ziet Welzijn als Recept als een specialisatie. “Een belangrijke competentie van een sociaal werker is het aanjagen van de samenwerking.”

Niet blindstaren op kostenbesparing
“Als je de waarde van je product niet kent, kun je er ook niet over communiceren”, zegt Peter Scholten die methoden heeft bedacht om de waarde van sociaal werk te bepalen. Vaak wordt gesproken over kostenbesparing. “Maar het is vaak virtuele kostenbesparing die je niet tegenkomt in de boekhouding. Is kostenbesparing wel het primaire doel van Welzijn op Recept? Is deze interventie alleen interessant als het kostenbesparing oplevert?” Kostenbesparing zegt volgens hem niet veel over de maatschappelijke waarde voor de doelgroep. Zijn advies: geef de doelgroep een stem om de waarde te bepalen Gebruik beeld in plaats van woorden.

Heb elkaars 06-nummer
Wees helder over wat Welzijn op Recept inhoudt en zorg dat je elkaars 06-nummer hebt, benadrukte Paulus Lips, LHV-bestuurder en huisarts in Amsterdam. Hij riep een vraag op: “Soms is de hulpvraag van de patiënt mij niet helemaal duidelijk of zijn er andere sociale problemen. Ik hoop dat jullie die oppakken en patiënten verder toeleiden naar de juiste instanties. Is dat jullie rol?”
Het is niet voor niets dat de beroepsvereniging van huisartsen het pleidooi ‘Meer tijd voor de patiënt’ hanteert. Welzijn op Recept vraagt om een ander en vaak langer gesprek. Lips: “Wil je dat een kans geven, dan moet je erin investeren. Ook regionalisering, als huisartsen een aanspreekpunt zijn voor ziekenhuizen, gemeente, welzijn is belangrijk.”
Sociaal Werk Nederland en de LHV hebben tijdens het congres afgesproken om verder door te praten over de verbinding huisarts-welzijn en mogelijk samen op te trekken om Welzijn op Recept meer op de kaart te zetten.

Uit medisch model stappen
Volgens Nivel-onderzoeker Tessa Magnée neemt het aantal mensen met psychische klachten bij de huisarts toe. Huisartsen spelen een steeds belangrijkere rol in de ggz. Welzijn op Recept kan een mooie aanvulling op het aanbod zijn.
Huisarts Dorine Werkhoven uit Nieuwegein vindt Welzijn op Recept vooral geschikt voor mensen die we weer sociaal actief willen laten zijn. “Het is niet bedoeld om psychische stoornissen of een verslaving op te lossen. Ook niet voor complexe problemen, stuur die door naar het sociaal wijkteam. Het gaat om de vraag: wat kan je leven plezieriger maken, los van de lichamelijke klachten waar je voor komt bij de huisarts. Voor mij betekent dat uit het medisch model stappen, maar zo ben ik niet opgeleid.”

Reikwijdte Welzijn op Recept
In Amsterdam en Den Haag hebben welzijnswerkers al de nodige ervaring opgedaan. Wat is de reikwijdte van Welzijn op Recept? Er is vaak meer aan de hand en daarom zien we dat de interventie zich breder gaat positioneren. Mensen worden toegeleid naar schulphulpverlening bijvoorbeeld of andere diensten. Het gaat erom dat een persoon op de juiste plek hulp krijgt.
Voordelen van verbreding zijn: huisartsen kunnen verwijzen voor activering én ondersteuning, voor de patiënt is het helder en er vindt verschuiving plaats naar persoonsgerichte zorg. Nadelen zijn dat minder goed te onderzoeken is wat het effect van deelname aan een sociale activiteit op de ervaren gezondheid is. Bovendien is niet elke organisatie hiervoor toegerust. Aanbevolen wordt om vooraf te bepalen waarvoor je Welzijn op Recept wilt inzetten.

“We moeten begrijpen dat ertoe doen, erbij horen in de lokale gemeenschap, zingeving een bron is voor verbetering van iemands gezondheid”

Persoonsgerichte zorg
De Engelse variant van Welzijn op Recept is social prescribing. Huisarts Michael Dixon deed uit de doeken wat dat inhoudt. Ook hier is de link worker de centrale pin. “Die verstaat de patiënt, weet wat het probleem is en zoekt uit wat de patiënt kan motiveren. Het is persoonsgerichte zorg in een wereld die steeds minder persoonlijker wordt.” Dixon heeft het over een andere mindset: we moeten begrijpen dat ertoe doen, erbij horen in de lokale gemeenschap, zingeving een bron is voor verbetering van iemands gezondheid.

Minder bezoek huisarts en ziekenhuis
Er is onvoldoende hard wetenschappelijk bewijs dat social prescribing werkt. Het is lastig om goed verantwoord onderzoek te doen met controlegroepen.  “Het is geen medicijn maar een complexe interventie met complexe uitkomsten. Volgens Dixon tonen drie onderzoeken aan dat social prescribing leidt tot 20% minder bezoeken aan de huisarts en ziekenhuis.
In Engeland is een nationale beweging ontstaan rond social prescribing. In een aantal medische opleidingen komt het aan de orde. Volgend jaar juni wordt in Londen de eerste internationale conferentie georganiseerd.

Tot slot: Het wordt tijd dat het algemene publiek weet wat Welzijn op Recept betekent en wat je eraan hebt. En dat een minimale dataset wordt afgesproken zodat het effect op het welbevinden kan worden aangetoond. Het is een veelbelovende interventie die kan bijdragen aan een goede

samenwerking tussen zorg en welzijn.

Lees hier ook het interview met Jan Walburg: “Zorg voor een goede infrastructuur voor Welzijn op Recept”

Het boekje ‘Welzijn op Recept. De uitdaging van samenwerken tussen zorg en welzijn’ kunt u bestellen via info@welzijnoprecept.nl. Het kost € 14,95.

Corina de Feijter

(Foto’s: Mirjam de Reuver)

Volg ons