RVZ: Consumenten-eHealth verandert reguliere zorg ingrijpend

Posted on 21-04-2015 in Actueel, Nieuws, Topbericht

De reguliere zorg is onvoldoende voorbereid op de ontwikkelingen in e-health en zal dat probleem niet zelf oplossen. Er zijn maatregelen nodig om consumenten-eHealth veilig en bruikbaar te laten zijn voor mensen en maatschappij. Dat zegt de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) in een analyse die dinsdagmiddag is gepresenteerd.

Voorafgaand aan aanbevelingen en oplossingen, laat de Raad zien wat moet worden verstaan onder consumenten-eHealth: Het is de direct op de markt zonder tussenkomst van zorgverleners aan de consument aangeboden informatie- en communicatietechnologie, die beoogt de gezondheid van gebruikers te ondersteunen of te verbeteren.

Gevraagd en ongevraagd
Daarna worden in de analyse van de RVZ de ontwikkelingen geschetst. Die gaan snel en kunnen ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod in de zorg, zoals nu bekend en gebruikelijk. Consumenten-eHealth speelt direct in op wensen van mensen en biedt mensen gevraagde en ongevraagde mogelijkheden. Gebruikers krijgen hiermee de kans om de zorg voor hun gezondheid zo veel mogelijk zelf vorm te geven. Voorbeelden ervan zijn onder andere apps voor de smartphone en wearables (mobile Health of mHealth), gezondheidsplatforms en persoonlijke gezondheidsdossiers (PGD’s). Smartphone add-ons en toepassingen zoals slimme contactlenzen en chipmedicatie behoren ook tot de mogelijkheden. Het gaat daarbij niet alleen om lifestyle en preventie, maar ook om zelfdiagnostiek en zelfbehandeling.

Vervlechting consumenten-eHealth en reguliere zorg
In het huidige zorgsysteem speelt consumenten-eHealth nog geen significante rol. De ontwikkelingen zullen volgens de Raad elkaar echter snel opvolgen en consumenten-eHealth kan de reguliere zorg op verschillende manieren ingrijpend veranderen. De RVZ verwacht een gedeeltelijke vervlechting van consumenten-eHealth en reguliere zorg. Op onderdelen zou consumenten-eHealth ook reguliere zorg kunnen vervangen. Zorg zal steeds meer tijd- en plaatsonafhankelijk worden. De relatie tussen patiënt en zorgverlener zal gaan veranderen. Mensen kunnen met consumenten-eHealth sterker de regie nemen over hun eigen gezondheid. Er zullen steeds meer mogelijkheden ontstaan om aan zelfdiagnostiek en zelfbehandeling te doen. Zorgverleners zullen zich naar verwachting meer gaan toeleggen op complexe diagnostiek en gezamenlijke besluitvorming, waarin persoonlijke afwegingen belangrijk zijn. Daarnaast houden zij een belangrijke rol in de zorg voor kwetsbare mensen. Door het aanbod van consumenten-eHealth komen nieuwe spelers op de zorgmarkt. Deze nieuwe spelers zijn (deels) internationaal en commercieel georiënteerd.

Prangende dilemma’s
De Raad noemt daarna een aantal dilemma’s. Belangrijke aandachtspunten zijn de (on)mogelijkheden tot zelfmanagement, het risico van medicalisering, veranderende machtsverhoudingen, nieuwe verdienmodellen, het delen van gegevens en de toegankelijkheid ervan. Deze punten worden prangend bij een verdere vervlechting van consumenten-eHealth en reguliere zorg. De belangrijkste dilemma’s liggen naar het oordeel van de Raad op drie uiteenlopende gebieden:
1. waarborg voor gebruik en uitwisseling van gegevens;
2. toegankelijkheid en gebruik van consumenten-eHealth door patiënten en cliënten die niet over voldoende mogelijkheden en competenties beschikken om er goed mee om te gaan;
3. kwaliteit van de toepassingen.

1. Gebruik en uitwisseling van gegevens
De randvoorwaarden voor gegevensverwerking zijn momenteel nog onvoldoende ingesteld op de komst van consumenten-eHealth en de veranderingen in de zorg die daaruit voortvloeien. Op dit moment vindt er nog nauwelijks elektronische uitwisseling plaats van gegevens die door zorgverleners worden verzameld en gegevens die door de persoon zelf met behulp van consumenten-eHealth verkregen zijn.

2. Kwetsbare groepen
De ontwikkelingen op het gebied van consumenten-eHealth kunnen bijdragen aan de mogelijkheden voor mensen om de zorg voor hun gezondheid zo veel mogelijk zelf vorm te geven. Het is echter de vraag of dit voor alle burgers in dezelfde mate zal gelden. Er lijkt een overlap te zijn tussen de groep mensen met lage gezondheidsvaardigheden en die met lage digitale vaardigheden. Deze groep is minder goed in staat om (de huidige) eHealth-toepassingen te gebruiken.

3. Kwaliteit van toepassingen
Om vervlechting van consumenten-eHealth en reguliere zorg mogelijk te maken is inzicht in het klinisch nut van toepassingen van belang. Voor eHealth-toepassingen ontbreken op dit moment voldoende geschikte onderzoeksmethoden om het klinisch nut aan te tonen. Voor consumenten is het daarnaast moeilijk om een goed overzicht te krijgen en te houden van geschikte toepassingen die aansluiten bij hun wensen en behoeften. Informatie over aspecten die van belang zijn in het keuzeproces van consument en/of zorgverlener voor een toepassing, zoals verdienmodellen en benutting van gegevens (door derden), is momenteel onvoldoende beschikbaar.

Welke oplossingen draagt de RVZ aan?
Kwaliteit          Nictiz en Zorginstituut Nederland ontwikkelen in samenwerking met universiteiten en universitair medische centra en in aansluiting op internationale ontwikkelingen, een kader van geschikte methodologie voor de wetenschappelijke evaluatie van de klinische effectiviteit (klinisch nut of meerwaarde) van medische toepassingen van consumenten-eHealth.
Beroeps-, consumenten- en patiëntenorganisaties initiëren in samenwerking met zorgverzekeraars en bedrijfsleven de ontwikkeling van een keurmerk voor zelfdiagnostische en zelftherapeutische medische toepassingen van consumenten-eHealth. Uit dit keurmerk zouden consumenten moeten kunnen aflezen aan welke (kwaliteits)criteria een toepassing voldoet. Waar mogelijk zou aansluiting gezocht kunnen worden bij reeds lopende (internationale) initiatieven.

Kwetsbare groepen          De overheid ondersteunt, ook in financiële zin, initiatieven van derden om toepassingen voor kwetsbare groepen te ontwikkelen en/of geschikt te maken. Hieronder vallen ook toepassingen die specifiek gericht zijn op bepaalde zeldzame aandoeningen.

Gebruik en uitwisseling van gegevens          De overheid dient te zorgen voor betrouwbare authenticatie van alle consumenten, burgers, zorgverleners en patiënten in relatie tot derden, waaronder bedrijven, zoals banken voor consumentenauthenticatie bij internetbankieren hebben ontwikkeld. Betrouwbare authenticatiemethoden zijn een voorwaarde voor zeggenschap van consumenten/patiënten via digitale inzage en de toegang tot gegevens én bieden bescherming tegen identiteitsfraude.
De overheid stimuleert op grond van publiek-private samenwerking de opzet van een neutraal stelsel van bindende afspraken en uniforme standaarden voor de gegevensuitwisseling tussen consumenten-eHealth-toepassingen en professionele eHealth, met zeggenschap van de consument/patiënt. Bescherming van diens gegevens wordt gerealiseerd door privacy by design.

Opleiding en Kennis          Universiteiten en kennisinstituten integreren eSkills en inhoudelijke deskundigheid over eHealth in de basis- en vervolgopleidingen en nascholingen van zorgverleners in zorg, welzijn en ondersteuning.

Agenda en onderzoek          De opkomst van consumenten-eHealth en vervlechting met reguliere zorg roept vragen op die verder onderzocht zouden moeten worden. Aandachtspunten zijn onder andere: mogelijkheden voor uitkomstbekostiging, ethische aspecten, kwaliteitswaarborgen en toezicht. Nictiz en TrendITion hebben een signalerende taak op het gebied van opkomst en vervlechting en initiëren in afstemming met andere actoren de agenda voor nader wetenschappelijk en beleidsmatig onderzoek in brede zin op dit gebied. Overheden, verzekeraars en commerciële partijen richten een gezamenlijk onafhankelijk fonds op voor toegepast wetenschappelijk onderzoek op de genoemde gebieden.

(Foto: beeld van de cover van het rapport Consumenten-eHealth)

Het advies Consumenten-eHealth is hier te downloden.

http://www.rvz.net/uploads/docs/Advies_Consumenten_eHealth.pdf

Volg ons