Jolande Sap: “Ik wil het bedrijfsleven en de zorg met elkaar verbinden”

Posted on 06-02-2015 in Nieuws, Preventie

Het is een noodzakelijke transitie: van nazorg tot voorzorg. “Wij fiksen het wel voor u, dat perspectief deugt niet meer”, zegt Jolande Sap, voorzitter van de NPHF Federatie voor Gezondheid en net voorgedragen als werknemerscommissaris van KPN. De NPHF wil samen met bedrijven en de zorgsector een agenda voor de politiek samenstellen om echt werk te maken van gezondheid.

Het bedrijfsleven en de zorgsector kunnen veel van elkaar leren. Duurzaamheid en gezondheid hebben met elkaar te maken. Ook bedrijven kunnen gezondheid meer centraal stellen en een bijdrage leveren aan de oplossing van maatschappelijke problemen als bijvoorbeeld obesitas. Vanuit die gedachte werken de NPHF Federatie voor Gezondheid, die organisaties vertegenwoordigt die gezondheid als uitgangspunt en richtsnoer nemen, en MVO Nederland sinds eind vorig jaar samen.
MVO Nederland en de zorg, is dit een voor de hand liggende combinatie? “Ze hebben een gedeelde passie voor een transitie in de zorg, die wij noemen: van nazorg naar voorzorg. We zien bij beide dezelfde trend of omslag, namelijk dat ze stilstaan bij de gevolgen van hun producten en diensten en zich afvragen hoe ze de negatieve consequenties daarvan kunnen voorkomen. Het gaat om het wenkend perspectief: dat iedereen, ook in de zorg, verantwoordelijkheid neemt voor zijn product of dienst”, zegt Jolande Sap.

…………………………Ongezonde producten zijn nog het goedkoopst

Het is eigenlijk te gek voor woorden dat wij als maatschappij accepteren dat er in de supermarkt producten liggen die ongezond of ronduit slecht voor ons zijn, stelt Sap. Frisdranken, koekjes, snoep met te veel zout, vet of suiker. “Ongezonde producten zijn nog steeds het goedkoopst. De bedrijven die deze producten produceren maken er veel winst mee, doordat ze de gezondheidskosten ervan niet zelf betalen, maar op de samenleving afwentelen. We moeten dit juist omdraaien. Waarom worden deze bedrijven niet aangeslagen voor de gezondheidskosten die ze veroorzaken? Dat stimuleert hen om meer werk te maken van gezonde producten en bespaart de samenleving zorgkosten.”
Sap pleit er dan ook voor dat het geld voor preventie niet alleen uit de zorg komt, maar ook uit die sectoren die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de gezondheidsproblemen. Als ongezonde producten duurder worden, is een gezondere leefstijl aantrekkelijk. We zijn nog niet zover: het huidige economische systeem laat het nog niet toe om de maatschappelijke kosten van producten en diensten te integreren in de marktprijs.

…………………………Geen ziekte behandelen maar gezondheid bevorderen

Wat is het grootste knelpunt in de zorg? “Hoe we het systeem hebben opgetuigd”, antwoordt Sap resoluut. “We behandelen een ziekte in plaats van dat we gezondheid bevorderen. Dat is de uitdaging: dat we de omslag maken van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag. Voor professionals betekent dat ook een andere rol: ze moeten hun gedrag veranderen, niet van: u mankeert iets, u bent ziek, wij fixen het wel even voor u. Dat perspectief deugt niet meer. Ze kunnen mensen meer aanspreken op wat ze zelf kunnen doen. Het is een spannende transitie, maar ik ben ervan overtuigd dat deze veel meerwaarde kan opleveren.”

…………………………Keuzevrijheid is een schijnargument

Het systeem heeft ook gefaald, vindt Jolande Sap. “Mensen met een lage sociaal-economische positie leven minder lang in een goede gezondheid. Ze mankeren meer en gaan eerder dood. Het gaat om een grote groep, dus we kunnen niet zeggen dat dit iets is van elk individu afzonderlijk. Er is echt iets meer aan de hand en ik vind het grote winst dat dit besef doorgedrongen is.” Ze maakt ook korte metten met het veelgehoorde argument: mensen hebben toch keuzevrijheid? Ze mogen toch zelf bepalen wat ze eten en of ze bewegen? “Ik vind het een schijnargument, de randvoorwaarden deugen niet. Er is juist veel winst te behalen als we mensen stimuleren goede keuzen te maken.”

…………………………Kinderen leren goed omgaan met lichaam en geest

De relatie tussen duurzaamheid en gezondheid vindt aanknopingspunten in het concept Positieve Gezondheid, geformuleerd door arts en onderzoeker Machteld Huber. Zij zegt dat je gezondheid niet langer kunt zien als een toestand van compleet welbevinden, want dan is bijna niemand meer gezond. Je kunt gezondheid ook opvatten als een capaciteit om het leven zo goed mogelijk vorm te geven, met welke tegenslag je ook te maken krijgt of wat er ook gebeurt. Het gaat bij gezondheid dan vooral om hoe iemand zich door het leven slaat, om iemands veerkracht. Dat spreekt Sap aan. “Waarom leren we kinderen niet hoe ze goed met hun lichaam en geest kunnen omgaan? We kunnen kinderen leren hun behoeftebevrediging te onderdrukken en hun wilskracht te trainen. Waarom leren we kinderen op school wel rekenen en lezen, maar dit niet? Waarom krijgen ze geen les over verzorging of het belang van goede voeding?”

…………………………De zorgsector moet zich niet opsluiten

Jolande Sap ziet genoeg enthousiaste professionals in de zorg die het anders willen doen, mee willen denken en hun rol oppakken. Die een coalitie met het bedrijfsleven willen aangaan. “De sector moet zich ook niet opsluiten, maar over zijn eigen grenzen kijken.” Een aansprekend voorbeeld vindt Sap de twee longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker die de strijd hebben aangebonden tegen de tabaksindustrie en hun marketingtrucs.
Nog een voorbeeld uit de regio waar Sap vandaan komt. “Hart- en nierspecialisten van ziekenhuis VieCuri constateerden dat de mensen in hun regio bovengemiddeld aan hart- en nierfalen lijden. Dat komt door een te hoog zoutgebruik. Ze zijn erin geslaagd om met een hightech en innovatieve champignonkwekerij meel te ontwikkelen voor het bakken van zoutloos brood wat prima smaakt.”

…………………………Wat verstaan we onder voorzorg?

Mooie voorbeelden ja, maar wat moeten we nu eigenlijk verstaan onder voorzorg? De NPHF heeft eind vorig jaar haar leden opgeroepen met voorbeelden te komen. Volgens Sap zijn er prima initiatieven die we onder voorzorg kunnen scharen. “Er zijn bijvoorbeeld verpleeg- en verzorgingshuizen waar de bewoners samen een moestuin onderhouden, samen koken en eten. Het is niet alleen een zinvolle dagbesteding maar voor deze bewoners ook een feestelijk moment op de dag om ernaar uit te kijken.” Sap noemt ook de sportlessen op basisscholen, naar het idee van De Friesland. “Deze zorgverzekeraar financiert deze lessen. De kinderen mogen hun opa of oma meenemen. Wat is er leuker dan met je grootouders plezier hebben tijden spelletjes, of samen aan de ringen hangen?” De Friesland zet volgens Sap stevig in op ontschotting, vaak nog een obstakel bij innovatie.

…………………………Duizend bloemen bloeien

Sap erkent dat veel initiatieven van onderop komen. “Het is: duizend bloemen bloeien. Dat heeft als risico dat het afhangt van inspirerende personen. We moeten zoeken naar manieren om deze initiatieven op te schalen. Ik zie een rol voor de zorgverzekeraars die met de juiste financiële prikkels innovatie stimuleren. Centrale regie ontbreekt nog en dat is jammer. Maar dit is de voorhoede die we hard nodig hebben en die de NPHF dit jaar in het zonnetje gaat zetten. Ze zijn het levende bewijs dat het anders kan. Het is aan de politici om het groter te maken.”

Jolande Sap wil de verduurzaming van de samenleving versnellen. “Ik ben radicaal optimistisch. Ik wil het bedrijfsleven en de zorg met elkaar verbinden en stimuleren dat zaken op de agenda komen.” Ook werkgevers worden aangesproken. “Het is zo simpel: fitte en gezonde werknemers presteren veel beter en hebben dus een grotere toegevoegde waarde voor het bedrijf. We willen stimuleren dat bedrijfsleven en de zorg slimmer samenwerken.”
Ze vindt heel krachtig dat de zorg zelf kijkt hoe het anders kan. Wil je echt impact op dit thema maken, dan moet je over de schutting durven kijken.”
In de zorg heb je te maken met belangen, stelt Sap vast. “Het mooie is dat iedereen zich aan dit wenkend perspectief kan verbinden, dit overstijgt de belangen. Het is wel zo: hoe concreter iets wordt, hoe meer de belangen gevoeld worden.”

Corina de Feijter

(Foto: Adriaan van Dam)

Wat is voorzorg? Binnenkort organiseert de NPHF een bijeenkomst om hierover verder te discussiëren. Houd de website www.nphf.nl in de gaten.

Volg ons