Jezelf overleven of zelf gekozen levenseinde

Posted on 01-09-2014 in Suzanne van de Vathorst

Sinds ik hoogleraar ben op een door de NVVE betaalde leerstoel, krijg ik ook post van NVVE-leden. Aardige ondersteunende briefjes van leden en vrijwilligers, en soms ook een noodkreet. Vaak betreft de noodkreet oude mensen die boos zijn dat zij niet kunnen beschikken over een eenvoudig en doeltreffend middel om er op een zelfgekozen moment een einde aan te maken.

Deze oude mensen maken mij duidelijk dat zij een lang leven achter de rug hebben waarin zij altijd hun eigen boontjes hebben gedopt. Zij hebben gewerkt, hun kinderen (en kleinkinderen) groot gebracht, geen schulden (financieel of anders) meer, waren en zijn onafhankelijk en willen dat blijven. Maar in hun ouderdom worden zij geplaagd door opeenvolgende verliezen: van mobiliteit, van gehoor, van zicht, van reuk, en uiteindelijk dus van iedere zinvolle bezigheid (niet kunnen lezen, luisteren, converseren). Kunnen beschikken over een middel om op een zelfgekozen moment een eind aan hun leven te maken, zou hun veel rust brengen. Zelfs al zou hun arts willen meewerken aan euthanasie, dan nog begrijpen zij niet waarom zij die ermee lastig zouden moeten vallen. Het is hun eigen autonome keuze voor een levenseinde, en eigenlijk vinden zij niet dat zij daarover aan wie dan ook nog verantwoording schuldig zijn.

De pil van Drion heeft dus veel fans. Ik weet dat de NVVE bezig is met onderzoek: welk middel zou technisch het meest geschikt zijn, onder welke voorwaarden zou het verstrekken van zo’n middel mogelijk zijn? Ik ben niet bang dat veel mensen in een opwelling zo’n middel zullen innemen, en dat valt bovendien vast wel praktisch op te lossen, zoals een middel dat je in twee delen moet innemen (twee componenten pil).

Maar als je zo’n middel beschikbaar stelt, wil je natuurlijk niet dat mensen dat een ander kunnen toedienen. Eerlijk gezegd lijkt mij dat het grootste bezwaar tegen verstrekking. Er zullen veiligheidseisen ingebouwd moeten worden, en het zou mij niet verbazen als die toch ook weer controle door derden inhouden. De volstrekte keuzevrijheid zoals sommige ouderen zich die wensen, is dan toch weer ingeperkt.

De pil van Drion is er voorlopig dus nog niet. Maar wat kan er intussen wel gebeuren: artsen kunnen met hun oude patiënten praten over hun keuzes aan het eind van het leven. Nog te vaak hoor je dat oude mensen er niet over durven te praten omdat ze bang zijn dan als ‘gek’ weggezet te worden. Of dat als zij wel over levenseinde proberen te praten dit door de zorgverleners gebagatelliseerd wordt. Maar de angst jezelf te overleven is een reële angst in onze samenleving en verdient serieus genomen te worden.

Suzanne van de Vathorst is sinds juli 2013 bijzonder hoogleraar ‘Kwaliteit van de laatste levensfase en van sterven’ in het AMC in Amsterdam. Zij werkt daarnaast al sinds 1997 in het Erasmus MC bij de afdeling medische ethiek. In de loop der jaren heeft zij onderzoek gedaan op allerlei thema’s maar concentreert zich nu op levenseinde-vraagstukken, en ethiek van medisch-wetenschappelijk onderzoek.

Volg ons