Onno Helder: “Co-design maakt zorg beter en veiliger”

Posted on 13-12-2016 in Nieuws

Het leiderschapsprogramma ‘Leadership Mentoring in Nursing Research’ (LMNR), dat met subsidie vanuit ZonMw is ontwikkeld, telt twaalf deelnemers. Deze gepromoveerde verpleegkundig onderzoekers benadrukken het belang van onderzoek voor de praktijk. In dit bericht, dat Zorgenz overneemt van ZonMw, gaat verpleegkundig onderzoeker Onno Helder in een interview met Angela Rijnen in op technische innovaties die de dagelijkse zorg beter en veiliger kunnen maken.

Een ampullenopener die snij-incidenten voorkomt, een zacht miniatuurspalkje voor veel te vroeg geboren baby’s, houders voor kleine spuitjes sondevoeding… Tal van technische innovaties kunnen de dagelijkse zorg beter en veiliger maken. Onno Helder, verpleegkundig onderzoeker, docent en parttime verpleegkundige op de Intensive Care Neonatologie in het Erasmus MC, ziet kansen en grijpt ze. Hij verzamelt problemen, zegt hij zelf. Als geen ander weet hij dat verpleegkundigen inventief zijn – een leukoplast hier om iets vast te plakken, een gaasje daar om je niet te verwonden – maar veilig zijn hun oplossingen voor dagelijkse problemen niet altijd. Zulke situaties wil hij met techniek oplossen. Medewerkers in het Erasmus MC en Sophia Kinderziekenhuis roept hij op: kom met praktijkproblemen, wat behoeft verbetering?

Start als onderzoeker
Al zo’n 20 jaar geleden zette het vibreren van de longen van prematuur geborenen Onno Helder aan het denken over techniek, efficiëntie, welbevinden en veiligheid. Genoemde behandeling, met een elektrische tandenborstel waarop een soort schuimpje was gemonteerd, ervoeren niet alle prematuren als prettig. “Ik vroeg de hoogleraar of het effectief was. Dat was eigenlijk niet bekend en ik mocht dat samen met een fysiotherapeut gaan onderzoeken.”

Verbindingen leggen
Kenmerkend voor Onno’s carrière is: steeds een stap verder zetten. Publiceren. Een master verplegingswetenschap. Meer onderzoek doen. Promoveren op nieuwe interventies die het aantal bloedbaaninfecties bij te vroeg geboren kinderen omlaag kunnen brengen. Inmiddels legt Onno vanuit zijn praktijken als onderzoeker, verpleegkundige en als docent aan Hogeschool Rotterdam (HR) overal verbindingen. Tussen onderwijs en onderzoek. Tussen zorg en innovatie. Tussen innovatie en effectiviteitsonderzoek.

Begeleiding van studenten
Zo heeft hij de eisen waar scripties van de hbo-v-opleiding aan HR moeten voldoen, aangescherpt en deels herschreven, zodat studenten beter weten waar ze aan moeten voldoen. Een groepje docenten begeleidt hij bij het doen van systematisch wetenschappelijk literatuuronderzoek, om hun eigen kennis en vaardigheden te versterken. Bij de minor Zorgtechnologie, waarvan hij mede-modulehouder is, begeleidt hij studenten bij het ontwerpen van innovatieve hulpmiddelen. Die hulpmiddelen zijn het antwoord op praktijkproblemen die verpleegkundigen van het Erasmus MC-Sophia inbrengen.

Stoplicht
Dat laatste doet hij sinds 2015 vanuit het Erasmus MC, in nauwe samenwerking met lector Linda Wauben van het Kenniscentrum Zorginnovatie van HR. Hbo-studenten uit diverse studierichtingen (onder wie ook een verpleegkundestudent) ontwerpen hulpmiddelen waarmee zorgverleners van het Erasmus MC veiliger en prettiger hun patiënten kunnen verplegen. Een digitale lengtemeter voor baby’s. Een ‘30-secondenstoplicht’ dat aangeeft dat wanneer de handen lang genoeg gedesinfecteerd zijn om in de couveuse te mogen. Een hulpmiddel dat overbelasting van spieren voorkomt bij apotheekmedewerkers die dagelijks honderden keren een bepaalde vloeistof opzuigen.

Dit is het derde interview over Het leiderschapsprogramma Leadership Mentoring in Nursing Research. Op 1 november vertelde Nienke Blijenberg op Zorgenz over het onderzoek onder kwetsbare ouderen thuis. Op 21 november ging Anne Eskes op Zorgenz in op het kiezen van behandelingen met bewezen effectiviteit in wondzorg. (Foto Anne Eskes: Monique Kooijmans)

Het ziekenhuis in ‘trekken’
“Voorheen losten studenten veelal fictieve problemen op”, vertelt Onno. “Er was geen contact tussen het Erasmus MC en HR, nu ‘trek’ ik ze het ziekenhuis in. Ik verzamel praktijkproblemen en leg ze op een virtueel portal aan de studenten voor. Ze kunnen kiezen uit wat ik aanbied, verdiepen zich in het probleem, in de literatuur, bezoeken de afdeling, kijken hoe er gewerkt wordt. Ik vraag hen minstens drie richtingen voor een oplossing. Die leggen ze voor aan verpleegkundigen, zorgassistenten en artsen: wat vind je goed, wat moet anders? Het meest aansprekende concept wordt verder ontwikkeld. De studenten komen twee of drie keer terug voor feedback. Op de werkvloer voelt men dat er wat gedaan wordt aan hun probleem.”

Maker Nurse Anna Young
Hij noemt het co-design: oplossingen ontwerpen die effectief zijn én die aanspreken bij de gebruikers. “Het is betekenisvol, docenten en studenten werken er hard aan en het zorgt voor positieve ontwikkelingen in het ziekenhuis.” Het Erasmus MC haalde op 16 november ‘Maker Nurse’ Anna Young uit Boston naar Rotterdam om te spreken voor het topmanagement. Young bepleit dat verpleegkundigen in de gelegenheid gesteld moeten worden om in klusruimtes zelf oplossingen leren te ontdekken voor praktijkproblemen. Onno strikte Young om na haar presentatie een ‘prototype walk’ te doen. Daarbij zijn acht prototypes die studenten van de minor Zorgtechnologie met het Erasmus MC ontwikkeld hebben, besproken.

Een podium krijgen
Waarom neemt deze man daarnaast deel aan het leiderschapsprogramma ‘Leadership Mentoring in Nursing Research’? Hij lacht. Publiceren, publiceren, publiceren… dat werd van hem verwacht en dat wilde hij vooral doen. Achteraf voelt het alsof hij onder een steen leefde. “Nu ik producten laat zien die ertoe doen, krijg ik daarvoor enorm veel waardering. Dít geeft mij kansen en daar word ik erg enthousiast en gelukkig van. Daarnaast wil ik publiceren over de validatie, effectiviteit en kostenbesparing van innovaties.” Maar het leiderschapsprogramma…? “Dat je tijd krijgt om stil te staan bij wat leiderschap betekent en hoe je leiderschap effectiever kan inzetten: het is een groot cadeau. We leren ons netwerk uit te breiden, om op te staan, te laten zien wie je bent, dat het belangrijk is om massa te vormen in wat je doet. Mijn mentor, Marieke Schuurmans, is voor mij erg ondersteunend en belangrijk. Ze spreekt zich uit over mijn werk: dat het bijzonder is – iets wat ik me niet echt realiseerde. Ze zorgt ervoor dat ik gezien en genoemd wordt, dat ik een podium krijg.”

Enthousiast maken voor zorgtechnologie
Onno’s ambitie is om zorgtechnologie verder uit te breiden en op termijn een lectoraat verpleegkundige zorginnovatie bij HR te bekleden. Hij wil body geven aan het vakgebied door meer verpleegkundigen enthousiast te maken voor zorgtechnologie, economiestudenten te werven en toegang te krijgen tot subsidies. “Het economisch en juridisch gedeelte van de productontwikkeling vind ik lastig, ik hoop dat door samenwerking in te kunnen brengen.”

Onno Helder (1964) haalt in 1987 het hbo-v-diploma (Hogeschool Eindhoven) Na zijn dienstplicht doet hij de specialisaties Kinderverpleegkunde en IC kinderen in het Erasmus MC. Vanaf 1993 werkt hij op de afdeling Neonatologie als IC-verpleegkundige. In 2000 haalt hij de master verplegingswetenschappen. Sinds 2005 combineert hij onderzoek met parttime werk op de verpleegafdeling. Daarnaast is hij 1 dag per week gedetacheerd bij Hogeschool Rotterdam als docent hbo-v. In 2013 promoveert Onno op het onderzoek Prevention of nosocomial bloodstream infections in preterm infants. Sinds 2015 is hij vice-voorzitter van het Europees initiatief European Standards of Care for Newborn Health. Zijn expertise in dat programma is patiëntveiligheid en hygiëne.

Volg ons