“Zelfzorg regel je niet zomaar”

Posted on 03-01-2017 in Nieuws, ROS, Topbericht, Zelfmanagement

Wat is in ons gezondheidscentrum mogelijk als het gaat om het stimuleren van zelfzorg? Hoe kunnen we onze patiënten maatwerk bieden? Het team van het Utrechtse gezondheidscentrum Lombok heeft de afgelopen maanden onderzocht hoe ze zelfzorg vorm kunnen geven. Frank Smit, huisarts en medisch directeur, vertelt over hun ervaringen. “Zelfzorg vraagt om een dubbele investering.”

Waarom moet men patiënten helpen om beter grip te krijgen op hun ziekte en gezondheid? “Het komt voor dat we er bij sommige patiënten niet goed uitkomen. We blijven hangen in goede voornemens. We stellen een patiënt voor om bijvoorbeeld meer te gaan bewegen. We gebruiken motivational interviewing, maar dan nog lukt het niet. Dat kan heel frustrerend zijn. Voor ons is de vraag: hoe vind je mogelijkheden om erachter te komen wat past bij een patiënt? Het moet duurzaam zijn; niet omdat wij het willen maar omdat het iets moet zijn waar de patiënt zich prettig bij voelt. Dit ligt allemaal voor de hand, maar welke mogelijkheden heb je om erachter te komen wat iemand wil”, zegt Frank Smit. Hij voegt eraan toe dat ze ook graag willen weten hoe ze patiënten kunnen onderbrengen in categorieën. De ene patiënt heeft meer ondersteuning nodig dan de ander.

Zelfzorg in de praktijk – Van zelfmanagement, e-health, zelfzorg, persoonsgerichte zorg wordt veel verwacht, maar de grote belofte moet nog worden ingelost. Zelfzorg moet ervoor zorgen dat mensen meer betrokken zijn bij hun zorg, zaken zelf doen en minder een beroep doen op zorg. Zelfzorg kan ook aansluiten op de beweging rond positieve gezondheid. Zorgenz is benieuwd naar de praktijk en laat mensen aan het woord die een visie op zelfzorg hebben en deze vorm van zorg in de praktijk brengen. Pieter Jeekel, directeur van Zelfzorg Ondersteund, opende de reeks. In het tweede deel van de serie volgde een interview met Matthijs Zwier, senior adviseur bij Raedelijn in Midden-Nederland. Daarna als derde onderdeel een interview met Anneke Venema over de visie vanuit het ROS-netwerk.

Ruimte in hoofden
Hoe pak je dit nu aan? Het begint met de vraag of er ruimte is in de hoofden van onze medewerkers om met zelfzorg aan de slag te gaan, stelt Smit. “Staan de huisartsen erachter? Loopt iedereen er warm voor? We hebben nog vijftien andere projecten. Is er financiering voor? Als we hier tijd aan besteden, kunnen we iets anders niet doen. We willen het breder trekken naar andere disciplines. Kunnen fysiotherapeuten en de apotheek bijvoorbeeld ook meedoen met het classificeren? Het is belangrijk om na te gaan welke zorgverleners je in huis hebt. Beginnende huisartsen en praktijkondersteuners zijn nog volop met de inhoud van het vak bezig.”

Je hebt dubbel tijd nodig
Met hulp van Matthijs Zwier, adviseur bij Raedelijn, heeft het team een begin gemaakt. “Het levert niet meteen iets op. Zelfzorg regel je niet zomaar. Je hebt dubbel tijd nodig; tijd om het andere gesprek te voeren met patiënten en tijd om dat gesprek te leren voeren. Het vraagt een dubbele investering”, weet Frank Smit nu. Hij denkt wel dat die tijd wordt terugverdiend. “Misschien niet direct in minder zorgconsumptie, maar zeker in werkplezier en motivatie.”

Waarde van een spiegelgesprek
Een spiegelgesprek kan helpen om meer inzicht te krijgen in de leefwereld, levensloop en context van een patiënt. En om duidelijk te krijgen wat de invloed van jouw handelen is. Samen met een patiënt, praktijkondersteuner en twee adviseurs van Raedelijn, heeft Smit de techniek van het spiegelgesprek toegepast. “Deze patiënt wil niet gaan zwemmen uit schaamte voor zijn lichaam. Hoewel we deze man al jaren onder controle hebben, komt dit nu pas tijdens het gesprek naar boven.
Daar kun je mee aan de slag gaan. Je vraagt in dit gesprek hoe je als dokter overkomt, hoe de patiënt vindt dat je het doet. Ik heb in dit gesprek geleerd dat het belangrijk is om patiënten expliciet een compliment te geven, te bevestigen. Dat ondersteunt de therapie. Het gesprek kan helpen om weerstand bij een patiënt weg te nemen.”

Nog geen pasklare oplossing
Op deze manier met zelfzorg aan de slag gaan, levert niet direct concrete producten op of een pasklare oplossing. “Misschien wil ik teveel. We hebben wel een aantal richtingen waar we naartoe willen. Zoals meer groepseducatie inzetten, ook gericht op partners van mensen met een chronische aandoening. Mensen kunnen elkaar ondersteunen. We weten nu hoe belangrijk het is dat huisartsen en praktijkondersteuners dezelfde boodschap communiceren. Het zou mooi zijn als patiënten opschrijven wat voor hen belangrijk is, wat hun doel is, zodat we dat in het dossier kunnen opnemen. Dat geeft een referentie.” Mensen laten ervaren en begrijpen dat zij zichzelf kunnen behandelen, is een investering waard, meent Smit. “Zelfzorg biedt zeker kansen en levert wel degelijk iets op.”

Corina de Feijter

(Foto Frank Smit: Gezondheidscentrum Lombok)

Volg ons