Raad van State wijst op vergaande gevolgen stijgende zorguitgaven

Posted on 21-09-2017 in Actueel, Bedrijfsvoering, Nieuws, Topbericht

Uit de Miljoenennota blijkt dat er in het afgelopen decennium een verschuiving heeft plaatsgevonden in de overheidsuitgaven. De groei van de collectieve zorguitgaven heeft andere overheidsuitgaven verdrongen. Zonder verder ingrijpen zal de groei van de zorguitgaven de komende jaren veel hoger zijn dan de economische groei. Het blijft daarom van groot belang de factoren van de toename van de zorguitgaven te analyseren en zo mogelijk te begrenzen.

Dat schrijft de Afdeling advisering van de Raad van State. Jaarlijks geeft deze afdeling als onafhankelijk adviseur van de regering haar oordeel over de plannen voor de rijksbegroting van het komende jaar.

Grote opgaven
De economie groeit. De vooruitzichten op korte termijn, met een verwachte economische groei van 3,3% in 2017 en 2,5% in 2018  zijn positief. Maar Nederland staat voor grote opgaven. Internationale afspraken over defensie-uitgaven en over het klimaat leiden tot fors hogere uitgaven. Grote opgaven zijn er ook op het terrein van de arbeidsmarkt, het belastingstelsel, de pensioenen en zoals dus gezegd: de zorg.

Zorguitgaven stijgen fors
Voor de zorg wordt een aanzienlijke uitgavenstijging voorzien, met 3,4% per jaar reële groei. Inmiddels is duidelijk dat dit percentage, vooral als gevolg van de intensivering in de verpleeghuiszorg, zal oplopen tot 4,1% reële groei per jaar tussen 2018 en 2021. De zorguitgaven stijgen op de middellange termijn harder dan de economie. Het is de vraag hoeveel ruimte er zal zijn om een dergelijke groei van de collectieve zorguitgaven mogelijk te maken. Aangezien zorg en sociale zekerheid samen ongeveer 60% van de uitgaven van het Rijk omvatten, drukken de stijgende uitgaven voor met name zorg zwaar op andere uitgavencategorieën. De stijgende collectieve zorguitgaven kunnen gemakkelijk andere uitgaven verdringen.

Groei zorguitgaven verdringt andere overheidsuitgaven

Minder vrij besteedbaar inkomen
Als deze stijgende uitgaven worden gefinancierd door hogere belastingen en premies, blijft er minder vrij besteedbaar inkomen over voor huishoudens. In de afgelopen 20 jaar is het beschikbare inkomen achtergebleven bij de ontwikkeling van de economie en daarin speelt de stijging van de collectieve zorguitgaven een belangrijke rol.
De zorg in Nederland wordt in sterke mate collectief wordt gefinancierd. Daardoor is het verschil tussen het verdiende inkomen en het besteedbaar inkomen – en daarmee ook de mate van solidariteit in Nederland – relatief groot ten opzichte van andere Europese landen.

Beheersing zorguitgaven noodzakelijk
Het blijft van groot belang om de exponentiële groei in de zorguitgaven te beheersen. Het aangekondigde onderzoek naar een wettelijke bevoegdheid om de gevolgen van kwaliteitsstandaarden te beoordelen op onder meer budgettaire aanvaardbaarheid, is een poging om te komen tot enige begrenzing van een autonome, moeilijk te beheersen ontwikkeling van zorguitgaven. De Afdeling advisering van de Raad van State stelt de vraag of geen verdergaande en diepere ingrepen nodig zijn in het kader van de algemene kostenontwikkeling in de zorg. Dit vergt het doordenken van de balans tussen publieke en private zorgfinanciering, maar ook van de vraag welke risico’s collectief moeten worden gedragen.

Kan nieuw kabinet stijging zorguitgaven inperken?

Reactie kabinet
Het kabinet schrijft in een reactie dat ze de mening van de Afdeling onderschrijft dat de stijging van de zorguitgaven in het oog springt. Huishoudens profiteren weliswaar van de extra consumptie van zorg en hebben baat bij een goede kwaliteit, maar tegelijkertijd moet worden voorkomen dat andere collectieve bestedingen worden verdrongen of het reëel besteedbaar inkomen te veel onder druk komt te staan.
Het is aan een volgend kabinet om te beslissen in welke mate zij aanvullende maatregelen neemt om de stijging van de zorguitgaven te beperken. Het kan daarbij gebruik maken van de voorstellen van de Technische werkgroep Beheersinstrumentarium Zorguitgaven. Deze werkgroep heeft het kabinet ingesteld om te komen met voorstellen voor de beheersing en houdbaarheid van de collectieve zorguitgaven op de korte en middellange termijn. Daarbij is onder andere gekeken naar de prikkels, wijze van bekostiging en de omvang en beheersbaarheid van het verzekerde pakket.

Zijn gevolgen kwaliteitsstandaarden aanvaardbaar?
Het kabinet onderstreept het belang van het kwaliteitskader voor de verpleeghuiszorg. Daarmee is duidelijk wat ouderen en hun naasten mogen verwachten van de verpleeghuiszorg. Tegelijkertijd constateert het kabinet dat het niet de wettelijke bevoegdheid heeft om te toetsen of de gevolgen van kwaliteitsstandaarden aanvaardbaar zijn. Om deze reden is opdracht gegeven om ambtelijk technisch uit te werken hoe het kabinet deze wettelijke bevoegdheid kan krijgen. Op basis van deze voorstellen kan een volgend kabinet een besluit nemen. Met een dergelijke toets wordt onder meer beoogd de budgettaire gevolgen van kwaliteitsstandaarden te kunnen beheersen.

Lees hier de volledige tekst van het advies en de reactie van de minister van Financiën daarop.

(Foto’s: Raad van State en Shutterstock)

Volg ons