“In de haarvaten van onze organisatie”

Posted on 13-03-2017 in Nieuws, Regiozorg, Serie Zelfmanagement, Topbericht, Zelfmanagement

MARIËLLE NELLEN OVER ZELFMANAGEMENT – SGE heeft in Eindhoven elf gezondheidscentra met 80.000 patiënten. Elk gezondheidscentrum is een ankerpunt in een wijk, met de focus op gezondheid en zelfmanagement. In de meerjarenstrategie van SGE staat de aandacht voor zelfmanagement dan ook centraal. “Het zit als het ware in de haarvaten van onze organisatie. De zorgverleners willen dat de patiënt goed kan functioneren in het dagelijks leven. Een gezondheidscentrum creëert een omgeving waarin zelfmanagement operationeel kan worden gemaakt.”

Mariëlle Nellen is manager strategische ontwikkeling van SGE. Om het belang van zelfmanagement binnen haar organisatie te onderstrepen, haalt ze er een tekst bij uit de meerjarenstrategie: ‘SGE wil een bijdrage leveren aan de zorg voor en het welzijn van mensen waardoor zij kunnen blijven deelnemen aan de samenleving. Dit betekent dat SGE interventies inzet die gericht zijn op het versterken van eigen kracht en regie van patiënten en op het bevorderen van zelfmanagement en gezondheid. We bieden persoonsgerichte zorg en ondersteuning, passend bij de levensstijl en levensfase van de individuele patiënt en met respect voor diens autonomie. Deze ondersteuning bieden we dichtbij de patiënt, bij voorkeur in diens eigen wijk.’ Ze benadrukt: “Dit is beslist geen papieren tijger, de strategie is in samenspraak met de zorgverleners tot stand gekomen. Het is goed om dit vast te leggen en als SGE zullen we via onze gezondheidscentra nadrukkelijk inzetten op de randvoorwaarden. We bieden dicht bij onze patiënten een omgeving waarin zelfmanagement centraal stellen heel natuurlijk aanvoelt.”

Tools voor zelfmanagement
Ondersteuning van zelfmanagement vanuit een gezondheidscentrum gebeurt in Eindhoven in verschillende trajecten: het aanbieden van tools voor de patiënt, een aanbod in zelfmanagement vanuit de gezondheidscentra en de ondersteuning van zorgverleners. “We werken met verschillende tools”, licht Mariëlle Nellen toe. “Bijvoorbeeld Mijn Gezondheidsplatform, een digitaal gezondheidsdossier dat op de lijst met goedgekeurde programma’s van Zelfzorg Ondersteund staat. Het bevat een aantal onderdelen voor versterking van zelfmanagement, waaronder een digitale vragenlijst ter voorbereiding op een consult.” Het platform kent echter ook een barrière. “Helaas is het inloggen niet eenvoudig, in verband met privacy. Dat is voor een aantal patiënten lastig.” Nuchter constateert ze: “Waarschijnlijk past geen enkele methodiek voor iedereen. One size fits all is in feite tegengesteld aan persoonsgerichte zorg.”

“One size fits all is in feite tegengesteld aan persoonsgerichte zorg”

Durven loslaten
Ook voor programma’s in de chronische zorg geldt dat one size fits all niet passend is. “Met jaarlijks drie bezoeken aan de praktijkondersteuner en een bij de huisarts is er een vaste mal gecreëerd voor alle patiënten, terwijl deze frequentie niet voor iedereen de ‘beste’ is.” Peinzend: “Misschien moeten we dat omkeren: de patiënt neemt contact op als het minder goed gaat. Dat betekent wel dat zorgverleners moeten durven loslaten. Ook deze aanpak past natuurlijk bij lang niet iedereen.”
Als andere digitale tool noemt Mariëlle het online screeningsinstrument PsyScan bij een mogelijke psychische aandoening. “De patiënt komt bij de huisarts die een eerste inschatting maakt van de klacht en eventueel aanvullend lichamelijk onderzoek doet. De patiënt vult vervolgens thuis een vragenlijst in en krijgt daarbij direct digitaal feedback hoe de klachten te typeren zijn. Dit gebeurt voorafgaand aan verdere consulten bij de huisarts, poh-ggz of psycholoog, die dan gelijk diepgaander kunnen zijn.”

Foto uit De Eerstelijns bij artikel over chronische ziekte en arbeid.

Zelfmanagement in De Eerstelijns en op ZorgenZ
Dit is de derde aflevering van een serie rond thema’s waarin we verschillende aspecten van zelfmanagement verkennen. Naast verdiepende publicaties in het magazine De Eerstelijns verschijnen online op ZorgenZ artikelen met een meer praktisch karakter. ZonMw deed de afgelopen jaren onderzoek, zette ontwikkelprojecten in gang en wil de resultaten onder de aandacht brengen van eerstelijnszorgverleners en -bestuurders. De artikelen zijn geclusterd rond thema’s. In het tweede thema vertellen bewegingswetenschapper Yvonne Heerkens (HAN) en medelector Josephine Engels in De Eerstelijns van maart 2017 hoe professionals zelfmanagement-principes kunnen inbedden in hun zorgverlening aan mensen met een chronische ziekte, om hen zo gezond mogelijk aan het werk te houden. Op Zorgenz vragen we aan Mariëlle Nellen van de SGE in Eindhoven en aan Vivien van Geen en Elisabeth Vreede van het ouderennetwerk van NUZO, naar de invloed van de omgeving op de praktische invulling van zelfmanagement. Meer informatie en artikelen vindt u op de ZonMw-website: www.zonmw.nl/zelfmanagement.

Attitude en competenties
Naast het gebruik van tools gaat het om de inzet van zorgverleners teneinde de veerkracht van de patiënt te versterken. “Dat is lastiger”, erkent Mariëlle. “Een tool kun je praktisch uitvoeren. Maar inzet op het vergroten van veerkracht vereist een verandering in gedrag en aanleren van competenties, niet alleen van de patiënt maar ook van de zorgverleners die de patiënt daarin ondersteunen. Dat gaan we als organisatie opzetten met Zelfzorg Ondersteund, met componenten als scholing, coaching en intervisie. In elk van de elf gezondheidscentra hebben we een huisartsopleider. Wij willen hen daarin een rol geven, zodat het vorm krijgt in de dagelijkse praktijk, passend bij dat specifieke gezondheidscentrum. Alleen dan kan het echt een ingeslepen manier van werken worden bij alle zorgverleners, is onze overtuiging. Dat gebeurt niet als we het van bovenaf opleggen. Tegelijk moeten we de patiënten meenemen in het traject. Want bij patiënten zal het niet alleen gaan om de vraag achter de vraag en kijken wie hen daarbij kan ondersteunen, maar ook wat zij zelf kunnen doen vanuit eigen kracht.”

Herkenbaar punt in de wijk
SGE is al meer dan 30 jaar actief in alle wijken van Eindhoven. De gezondheidscentra ondersteunen patiënten ook op tal van andere manieren bij zelfmanagement, vaak vanuit meerdere disciplines en wijkpartners. Zoals wandelgroepen, een wijkaanpak rondom eenzaamheid, het project Kinderen op gewicht enz. Marielle: “Het gezondheidscentrum is een herkenbaar punt in de wijk vanwaar initiatieven starten die zijn afgestemd op de waarden en behoeften van de bewoners in de wijk. Dat is per centrum verschillend.”

“Zelfmanagement centraal zetten voelt heel natuurlijk aan in de omgeving die we patiënten aanbieden”

Zorgen over ICT
Vanuit elf gezondheidscentra werken apothekers, huisartsen, psychologen, tandartsen, fysiotherapeuten en andere zorgverleners samen aan de gezondheid en het welzijn van patiënten uit de regio. Dat overziend, wil Mariëlle Nellen nog graag een aandachtspunt noemen. “In het hele proces rond zelfmanagement vind ik de ICT het grootste punt van zorg. De informatietechnologie en de communicatie zijn op dit moment uiterst gefragmenteerd en niet geheel gericht op de patiënt. Ik hoop dat dit de aandacht krijgt van de zorgverzekeraars en de overheid. Want er moeten vanuit ICT-leveranciers gemeenschappelijke afspraken komen om elkaar te versterken. Nu zitten ze elkaar juist in de weg. Terwijl SGE en de centra zowel digitaal als fysiek een omgeving willen creëren die uitnodigt tot zelfmanagement.”

Gerda van Beek

Serie Zelfmanagement
-1- Van gestandaardiseerde zorg naar persoonlijk maatwerk – interview met Jan Joost Meijs – op 7 februari 2017 op Zorgenz
-2- Terug naar het individuele gesprek – interview met Corné van Asten – op 21 februari 2017 op Zorgenz
Deze serie is mogelijk gemaakt door ZonMw.

(Fotografie: Tom van Limpt)

Volg ons