Grondige renovatie verantwoorden in de zorg noodzakelijk

Posted on 15-05-2019 in Actueel, Nieuws, Topbericht

Verantwoorden in de zorg moet fundamenteel anders. Het initiatief moet liggen bij zorgverleners die verantwoording afleggen en niet bij de partijen die verantwoording vragen. Daarmee komt verantwoorden in het teken te staan van het verbeteren van zorg en ondersteuning. Alleen zo zal verantwoording bijdragen aan een proces van leren en verbeteren in de zorg. Ook zal het vertrouwen tussen betrokken partijen toenemen en krijgt de patiënt zorg die meer is toegesneden op de persoonlijke situatie. Dat zegt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in het advies ‘Blijk van vertrouwen. Anders verantwoorden voor goede zorg’. Een belangrijk advies luidt: minder registreren en meer van elkaar leren.

Waarom moet verantwoorden in de zorg en het sociaal domein op de schop? Dat is nodig om recht te doen aan de veelzijdigheid en complexiteit van de zorgpraktijk en om de zorg beter toe te snijden op de persoonlijke situatie van de patiënt of cliënt. De praktijk van alledag wordt volgens de RVS niet alleen gekenmerkt door een zware, uniformerende registratielast, maar bij zorgverleners vooral door een gevoel van nutteloosheid en machteloosheid. Welke waarde voegt het toe aan de zorg die patiënten en cliënten nodig hebben? Verantwoording afleggen langs vaste richtlijnen raakt volgens betrokkenen maar zijdelings aan waar het echt om gaat. ‘Dashboards’, ‘benchmarks’ en afvinklijstjes die voor zichzelf zouden moeten spreken maar dat helaas helemaal niet doen, zo staat in het voorwoord van het advies.
In het het Algemeen Dagblad zegt RVS-voorzitter Pauline Meurs: “Er moet een einde komen aan het wantrouwen tussen de partijen in de zorg, Maar we zeggen niet: hou maar op met verantwoorden. Nee, het vertrekpunt moet voortaan anders zijn. De professional doet straks zijn werk en vindt het eervol om uit te leggen hoe dat gebeurt. Zonder die sprong van vertrouwen kunnen we als samenleving niet goed functioneren.”

Kern van professioneel handelen
In een infographic zet de RVS haar kernboodschap en aanbevelingen uiteen.
Verantwoording wordt gezien als de kern van professioneel handelen. Dat vraagt om andere relaties en interacties tussen zorgverleners en toezichthouders, en tussen inkopers en overheid.  Wederkerigheid staat binnen deze relatie centraal: in dialoog met elkaar gezamenlijk interpretatieverschillen verkennen en gegevens duiden. ‘Verantwoording afleggen om te kunnen afwegen wat goede zorg is in een specifieke situatie met directe betrokkenheid van patiënten en cliënten. Dat is toch uiteindelijk waar het professioneel handelen van zorgverleners om draait en waar patiënten en cliënten recht op hebben.’

Omslag
De nieuwe praktijk van verantwoorden vraagt een omslag in denken en doen van zorgverleners, bestuurders en toezichthouders. De Raad doet aanbevelingen langs een aantal veranderlijnen. De RVS roept zorgverleners op het initiatief te nemen voor andere vormen van verantwoording. Denk aan het inzetten van instrumenten i als teamreflectie, visitatie en het benutten van feedback van externe partijen als toezichthouders. Anders gezegd: zet de persoon die verantwoording aflegt centraal.
Externe toezichthouders moeten meer actief de praktijk opzoeken en oog hebben voor het belang van de context. Het vraagt van bestuurders dat zij investeren in een cultuur van leren en verbeteren, en van interne toezichthouders dat zij bestuurders actiever bevragen op hun eigen inrichting van het verantwoorden. Op die manier kunnen externe toezichthouders hun taken afstemmen op de eigen verantwoording van zorgverleners en zo goed inzicht krijgen in het werk van zorgverleners en de waarden die zij en hun patiënten of cliënten belangrijk vinden

Van controle naar vertrouwen
Er ligt ook een taak voor zorgverleners, inkopers en patiëntenorganisaties gezamenlijk. De Raad beveelt deze partijen aan om kwaliteitskaders door te ontwikkelen op basis van gedeelde principes en een verantwoorde opstelling. Zorgverleners en inkopers krijgen het advies om het begrip rechtmatigheid anders in te vullen, en te verantwoorden over kwaliteit en doelmatigheid in plaats van of de administratie op orde is.
Binnen de vierde veranderlijn gaat het om een andere houding van betrokkenen: toetsbaar, bescheiden en proportioneel.
De nieuwe wijze van verantwoorden stelt zorgverleners in staat om op basis van feedback de eigen werkwijzen aan te passen of anderen te laten zien hoe het ook kan. Het draagt bij aan gezamenlijke besluitvorming door patiënt of cliënt en zorgverlener en het zorgt ervoor dat zorgprofessionals kunnen inspelen op de specifieke context van de zorgvraag.

Noodzaak hoog
De RVS benadrukt dat de noodzaak voor verandering groot is. Patiënten, cliënten én zorgprofessionals zijn ten slotte de dupe van de huidige manier van verantwoorden. ‘We hebben verantwoording nodig die bijdraagt aan goede zorg en ondersteuning en het vertrouwen versterkt.’ De Raad realiseert zich dat dit advies geen magic bullet is om verantwoording vanaf morgen voor alle partijen nuttig en relevant te maken. Het kost meerdere jaren om dit met alle betrokken partijen verder te concretiseren.

Download hier het advies ‘Blijk van vertrouwen. Anders verantwoorden voor goede zorg’.

Volg ons