Geef eerste lijn en organisatie van preventie samen vorm

Posted on 28-03-2019 in Actueel, Nieuws, Preventie, ROS

Werken aan gezondheid lukt alleen met regionale samenwerking. In Vitaal Vechtdal, een regionaal netwerk van organisaties dat bewoners helpt om gezonde keuzen te maken, hebben ze dat als geen ander begrepen. Hoe brengen ze dat in praktijk? Huisarts en voorzitter van Vitaal Vechtdal Paul Habets legt het uit in een artikel in het Tijdschrift voor gezondheids-wetenschappen. Zijn boodschap: de echte verandering naar gezond blijven speelt zich niet af in, maar buiten de spreekkamer. Al is de huisartsenpraktijk wel een goed startpunt om mensen te bereiken en gezond gedrag te stimuleren. Wat ontbreekt is een structuur waarin de lokale eerstelijnszorg en de organisatie van preventie samen zijn vormgegeven.

Eerste, tweede, nulde lijn, gemeenten en verzekeraars vormen in Vitaal Vechtdal al een aantal jaren een sterke combinatie en richt zich op de thema’s Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding, Ontspanning en Welzijn (BRAVO). Een gezonde leefstijl bevorderen is een gezamenlijke aanpak die thuis, op school, bij sportverenigingen en op het werk dient plaats te vinden, aldus de bevlogen lokale leiders die deze boodschap consequent uitdragen. Samen met werkgevers is er een convenant gesloten en er zijn gezamenlijke programma’s voor scholen, wijken en bedrijven. Vitaal Vechtdal heeft onlangs een subsidie voor een periode van drie jaar gekregen van het ministerie van VWS. Dit is een vergoeding voor een deel van de samenwerkingskosten om een gezonde leefstijl bij inwoners in het Vechtdal te bevorderen.

‘Een gemiddelde Nederlander is jaarlijks zo’n 5.500 uur wakker. Daarvan is hij hoogstens 1 uur bij een dokter. De overige 5.499 uren is hij thuis, op school of op het werk. Het is dus naïef om te denken dat de curatieve zorgsector in dat ene uur de leefstijl van Nederlanders kan verbeteren: de patiënt die ziek is, heeft in de spreekkamer iets anders aan zijn hoofd. Bovendien werden de ongezonde leefgewoonten al tientallen jaren daarvoor ingezet en volgehouden. Dat gedrag veranderen wanneer de patiënt met klachten in de spreekkamer verschijnt, is het paard achter de wagen spannen. Daarnaast heeft het zorgveld de handen al vol aan curatieve zorg voor de steeds grotere groep chronisch zieken én wordt ook de zorg geconfronteerd met een krimpende arbeidsmarkt. Op basis van deze feiten vormt in Vitaal Vechtdal de gecoördineerde regionale samenwerking van de vier domeinen onderwijs, werk, wonen en zorg de basis voor effectieve preventie’, schrijft Paul Habets.

Scheiding curatieve en preventieve zorg
De praktijk is weerbarstig, ook in Vitaal Vechtdal. ‘Preventie werkt immers amper als slechts één school (al dan niet gesteund door de GGD) een project ‘kinderen met overgewicht’ oppakt. Als niet ook de wijk, de lokale huisartsen, het thuisfront, de sportclubs en de nabijgelegen bedrijven (waar de ouders werken) erbij betrokken worden, zijn het eilandjes van goedbedoelde maar ineffectieve preventie. Door de landelijke scheiding van curatieve en preventieve zorg blijven de beide velden ook organisatorisch van elkaar gescheiden. De GGD maakt daardoor geen gebruik van de potentie van het curatieve veld om als ambassadeur voor leefstijl op te treden en het curatieve veld maakt, samen met de drie andere domeinen, geen gebruik van de organisatiekracht en kennis van de GGD. Kansen voor een herkenbaar en lokaal ingebed gezondheidsprogramma’s blijven hierdoor liggen.”

Preventie erbij doen
Daarnaast constateert Habets dat er geen structuur is waarin de lokale eerstelijnszorg en de organisatie van preventie samen zijn vormgegeven. ’Nederland blijft steken in een model waarin de curatieve zorg vrijwillig de preventie ‘erbij mag doen’, zonder goed plan of structurele financiering en tijd. Landelijk wisselt de koers volgens hem nogal eens en zijn de GGD’en afhankelijk van de ambities en koers van de gemeenten. ‘Dat draagt niet bij aan een verbinding tussen het publieke en curatieve zorgdomein. Het ontbreken daarvan maakt dat deze velden elkaar niet kennen, laat staan makkelijk tot samenwerking komen.’ Toch wordt dat geprobeerd in Vitaal Vechtaal: regionaal samenwerken in het kader van preventie.

Rol Proscoop
Maar die samenwerking  gaat niet vanzelf. Daarom heeft de regionale ondersteuningsstructuur (ROS) Proscoop een rol bij Vitaal Vechtdal. Proscoop ondersteunt de doelstelling ‘gezond en vitaal blijven’ van Vitaal Vechtdal, door verbindingen te leggen tussen zorg, gemeente, welzijn en burgers. Ook brengt Proscoop (in de persoon van adviseur Henk Bloten) inhoudelijke expertise in, waardoor de ingezette koers nog beter vorm en inhoud krijgt. 

Lees hier het volledige artikel van huisarts Paul Habets in het Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen: Vitaal Vechtdal wekt preventie tot leven

(Foto: Pixabay)

Volg ons