‘Bestendige ouderenzorg kan niet zonder preventie, anticiperen en samenwerking’

Posted on 22-12-2020 in Actueel, Nieuws, Ouderenzorg

Zorgverzekeraars Nederland luidt terecht de noodklok omdat zij hun verzekerden niet de nodige zorg kunnen verstrekken. Door de vergrijzing dreigen de bestaande tekorten in het bieden van verpleeghuiszorg intramuraal als ook in de thuissituatie verder uit de hand te lopen. Daarnaast groeien de uitgaven ongebreideld en nemen de personeelstekorten alleen maar toe.
De gevolgen hiervan zijn in coronatijd alleen maar pijnlijk bevestigd. We kennen onze ouderen eigenlijk onvoldoende wat betreft hun wensen en kwetsbaarheden en het zorgnetwerk blijkt zeer fragiel. De vraagstelling is dus hoe we zowel de kwaliteit van de ouderenzorg kunnen verbeteren als tegelijk de kosten kunnen beheersen. Het antwoord kan gevonden worden in preventie en anticiperen binnen transparante regionale samenwerking.

Preventie is de sleutel in het begin van de patiëntreis

De oplossing begint niet aan het eind van de patiëntreis van kwetsbare ouderen als het zorgsysteem overbelast raakt en wachtlijsten opdoemen. Ouderen en hun naasten starten hun tocht jaren terug op het moment dat chronische, progressieve ziekten gaan leiden tot beperkingen met verminderde zelfredzaamheid en zelfstandigheid. De kunst is om dit kantelpunt tijdig te markeren en onnodige achteruitgang en crisissituaties te voorkómen. Dat kan door gestructureerd de kwetsbaarheden van ouderen in kaart te brengen en daar een persoonsgericht plan op te maken met een passende follow-up. De ervaring leert dat daarmee zinloze ziekenhuisopnames en polikliniekbezoek, gevaarlijk medicatiegebruik en crisissituaties voorkómen kunnen worden.
Het zwaartepunt in de ouderenzorg ligt in de huisartsenpraktijk, en niet in het ziekenhuis. De huisarts voert de coördinatie in de ouderenzorg, maar kan dat niet alleen. De grote uitdaging ligt in de transformatie van de huisartsenpraktijk naar multidisciplinaire gezondheidscentra waar cure, care en sociaal domein samenkomen. In deze dynamische omgeving kan tijdige signalering, met passende diagnostiek en behandeling dicht bij huis plaatsvinden, zodat ouderen een betere kwaliteit van leven kunnen ervaren. De specialist ouderengeneeskunde heeft bij uitstek de expertise om de huisarts aan te vullen, maar komt daar wegens capaciteitstekorten en financieringsbelemmeringen onvoldoende aan toe.

Anticiperen moeten we leren

In de ouderenzorg zijn artsen nog teveel bezig met te trachten het sterven uit te stellen in plaats van ruimte te bieden voor een waardig afscheid. Het ingaan van de laatste levensfase wordt vaak niet gemarkeerd. Preventie van daarbij onzinnige interventies maakt deel uit van een constant proces van anticiperen op wat komen gaat; dat kan alleen in samenspraak met de oudere zelf.
Ouderen zouden zichzelf actiever kunnen opstellen om naar hun toekomst te kijken, maar dat is helaas nog geen maatschappelijk gemeengoed. Professionals, niet alleen artsen, zouden in hun werk ook beter kunnen luisteren en doorvragen. Advance Care Planning, ofwel proactieve zorgplanning, maakt het vervolgens mogelijks dat kwetsbare ouderen hun (ook doelmatige) keuzes kunnen maken ter invulling van de laatste levensfase. Dit multidisciplinaire proces vindt plaats in de huisartsenpraktijk.

Samenwerking zorgt voor voldoende en passende zorg waar zorgverzekeraars op doelen

Vanuit de overheid en brancheverenigingen moeten er nu echt stappen gezet worden om de sector aantrekkelijk te maken voor jonge professionals. Daarnaast moeten regio’s meer uitgedaagd worden om tot programmatische samenwerking te komen. Het sleutelbegrip is hier integrale capaciteitsplanning, ofwel hoe gaan we doeltreffend en doelmatig om met mensen, middelen en voorzieningen in de regio. Niet alleen naar inhoud maar juist ook wat betreft cultuur en leiderschap. Het urgentiegevoel dat niemand het meer alleen kan redden, moet zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, professionals én ouderenbonden aan de ontwikkeltafel krijgen. Vooral de transformatie van de huisartsenpraktijk en de aanwezigheid van de specialist ouderengeneeskunde daarin hebben prioritering en facilitering nodig. Samenwerkende organisaties die het mogelijk maken dat professionals elkaar in het netwerk vinden zijn lerend en leveren aantrekkelijke banen op. Dat maakt het mogelijk om te anticiperen op de vergrijzing en daarin de juiste keuzes te maken. Het maakt ook transparant wat wij als burgers moeten meebetalen aan een bestendige ouderenzorg. Ouderenzorg is maatschappelijke zorg waarvan de kwaliteit ons allen aangaat; daar mogen we ons meer van bewust worden.
Amnon Weinberg is Specialist Ouderengeneeskunde bij ZBVO.

Volg ons