Amsterdams Platform Wijkverpleegkundige Zorg: “Burger de weg wijzen”

Posted on 01-11-2016 in Nieuws, Regiozorg, ROS, Topbericht, Wijkverpleging

TEAMOPBOUW IN DE WIJK (7) – Terwijl elders de eerste stappen naar afstemming tussen wijkverpleegkundigen worden gezet, bestaat het Platform Wijkverpleegkundige Zorg in Amsterdam al zeven jaar. Grappend merken Annamarie Valkema en Wim Klein Nagelvoort op: “Wij lopen zeven jaar voor met samenwerking, en dat in een stad waar het samenwerken in de gezondheidszorg altijd bijzonder moeizaam ging.”

Annamarie Valkema is coördinerend wijkverpleegkundige bij Cordaan en ambassadeur van het eerste uur, Wim Klein Nagelvoort is senior-adviseur bij 1ste Lijn Amsterdam en leidt als onafhankelijk voorzitter het Platform. In alle ernst vervolgen ze: “In het Platform worden veel thema’s rond de zorg besproken, die zowel te koppelen zijn aan het medisch als aan het sociale domein. Geregeld zitten projectleiders, bestuurders, wijkverpleegkundigen en huisartsen aan tafel om samen visie te ontwikkelen en de zorg te borgen. Daarbij kunnen de gemeente en zorgverzekeraar Zilveren Kruis/Achmea naar behoefte aanschuiven. De ROS zorgt voor de verbinding en samen zijn we sterk. In Amsterdam kennen we geen pilot met per wijk gekozen aanbieders door de zorgverzekeraar. We hebben hier vanuit het Platform een voorstel gedaan naar de verzekeraar voor de opzet en verdeling van de wijkgebonden taken. Bij een probleem met de zorgverzekeraar kunnen de wijkverpleegkundigen in een vergadering één lijn trekken. Ook hebben we als Platform recent met VWS en met de wethouder in Amsterdam om tafel gezeten over de starre overgang tussen Zorgverzekeringswet, Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de Wet Langdurige Zorg. Naar ons pleidooi voor meer flexibiliteit als burgers van het ene naar het andere regime moeten overstappen, is goed geluisterd!”

Op 20 september schetste José van Dorst, voorzitter van de vakgroep Wijkverpleegkundigen V&VN in een uitgebreid interview op Zorgenz de actuele situatie in de wijkverpleging. Dat is nuttige achtergrond bij deze serie wijkverpleegkunde in de praktijk.

Wijkgericht onderdeel van persoonsgericht
De ROS is al vroeg betrokken geraakt bij de wijkverpleging als in Amsterdam. Daar ontstond een platform waarin de talloze thuiszorgorganisaties zich verenigden en zo konden de wijkverpleegkundigen in de Zichtbare schakel-projecten in de krachtwijken geïntroduceerd worden. In de negen projecten zijn extra wijkverpleegkundigen ingezet, die zichtbare schakel-taken mochten uitvoeren. Zoals het verbinden van hulp- en zorgverleners in de wijk en het realiseren van een sluitende zorg- en dienstverlening voor veelal kwetsbare burgers. Annamarie Valkema en Wim Klein Nagelvoort merken hierbij op dat deze taken in Amsterdam altijd onderdeel zijn geweest van de zorg die wijkverpleegkundigen verlenen. “Wij hebben hier nooit gehad wat vanaf januari 2015 ook wel ‘de S1 wijkverpleegkundige’ is gaan heten. De wijkgerichte taken zijn altijd zo veel mogelijk geïntegreerd geweest met de persoonsgebonden zorg. Wij streven in de stad naar breed inzetbare wijkverpleegkundigen; er zijn ook geen wijkverpleegkundigen die van wijkgebonden taken zijn vrijgesteld. Dat S1 en S2 hier geen apart leven zijn gaan leiden, is heel bijzonder.”

Veel modellen, geen concurrentie
Wat wel in de stad ontstond, was een lappendeken aan organisatiemodellen. In sommige projecten vormden wijkverpleegkundigen uit verschillende organisaties een gecombineerd wijkteam. Dat was in veel gevallen vanuit de gemeente opgezet om kwetsbare burgers op te sporen. In andere projecten waren ze in dienst van een gezondheidscentrum of ze werden vanuit de thuiszorg als team gestationeerd. “Het was uniek dat de concurrentie tussen de thuiszorgorganisaties wegviel. Door het convenant dat via het Platform met alle thuiszorgorganisaties was gesloten, konden we ons concentreren op de zorgtaken en de verbinding die we in wijken moeten leggen. Het ging er echt om de wijkverpleegkundige in haar kracht te zetten, om goed te kunnen samenwerken teneinde in een wijk de beste zorg te verlenen,” aldus Annamarie Valkema en Wim Klein Nagelvoort

Sterke en zwakke kanten
Toch leefde bij ZonMw de vraag wat de voor- en nadelen van de modellen in Amsterdam waren. Er kwam budget voor onderzoek beschikbaar, dat onder leiding van 1ste Lijn Amsterdam is uitgevoerd in samenwerking met de GGD Amsterdam en Cliëntbelang Amsterdam. De organisatiemodellen werden grofweg ingedeeld in drie vormen: (1) Organisatie binnen een gezondheidscentrum, (2) Organisatie binnen thuiszorgorganisaties, en (3) Organisatie door middel van een integrale samenwerkingvorm, zoals een wijkschakelteam. Uit het onderzoek bleek dat de organisatiemodellen alle drie voor de randvoorwaarden zorgen waarin de wijkverpleegkundige als zichtbare en verbindende schakel in de wijk kan functioneren, elk met sterke en zwakke kanten. Zo hebben wijkverpleegkundigen in een gezondheidscentrum een nauwe samenwerking met de huisarts, maar moeten meer moeite doen om met welzijnsprofessionals samen te werken. Het tegenovergestelde geldt voor professionals die werkzaam zijn in een multidisciplinair wijkteam. Uit datzelfde onderzoek bleek dat de rol van de adviseurs van 1ste Lijn Amsterdam als zeer waardevol werd ervaren, maar – typisch voor een ROS – ophoudt als de positie van de wijkverpleegkundige structureel is ingebed.

Geen blauwdruk, de burger centraal
In deze vorm van organiseren van de wijkverpleging in Amsterdam is sinds 2015 nog weinig veranderd. Annamarie Valkema en Wim Klein Nagelvoort: “Er is geen blauwdruk gekomen en er is ook weinig concurrentie ontstaan in de stad tussen de aanbieders van wijkverpleegkundige zorg. De constructie lijkt hier minder belangrijk, de modellen hebben zich in de praktijk bewezen. Het hebben van een eigen wijkverpleegkundige praktijk met lichtreclame boven het kantoor, leeft hier niet. Daarom kunnen wij ons volledig concentreren op de burger. De burger moet de weg naar de juiste zorg weten te vinden en daaraan ontbreekt het toch vaak. Velen zien in de domeinen waarin zorg en welzijn zijn opgeknipt, door de bomen het bos niet meer. De burger lijkt de weg kwijt: hij wil thuis blijven wonen en weet dat dit ook van hem wordt verwacht, maar hij weet niet hoe hij de zorg die daarbij nodig is, moet organiseren en waar hij voor de financiën moet zijn. Hij heeft met wonen, met de sociale omgeving, met de gezondheidszorg en het welbevinden te maken: in die vier dimensies kunnen wijkverpleegkundigen hem bijstaan en op weg helpen.”

“De constructie waarin de zorg wordt geboden is minder belangrijk; de burger moet de weg weten te vinden.”

Bijzondere gebeurtenis – Even terug in de geschiedenis. Na de Motie Hamer is 2008 kwam in Nederland 40 miljoen euro beschikbaar om de wijkverpleegkundige weer zichtbaar te maken in de wijk. ZonMw voerde het programma uit, waarbij in eerste instantie de ‘krachtwijken’ van voormalig minister Ella Vogelaar voor subsidie in aanmerking kwamen. Na twee subsidierondes viel het op dat in Amsterdam relatief weinig projecten waren gehonoreerd, terwijl hiervoor budget was gereserveerd via de eerder overeengekomen verdeelsleutel van een bedrag per inwoner per krachtwijk. ZonMw is toen vanuit het programma Zichtbare schakel, in overleg gegaan met de ROS 1ste Lijn Amsterdamgaan om projecten in krachtwijken van de grond te krijgen. Dat viel samen met een bijzondere gebeurtenis in 2009. De 1ste Lijn Amsterdam had de vele thuiszorgorganisaties om tafel gekregen om te praten over de bijzondere positie die de wijkverpleegkundige in de zorg inneemt. Het Platform Wijkverpleegkundige Zorg was geboren en vervolgens zijn negen Zichtbare schakel-projecten bij ZonMw gehonoreerd. ROS-adviseurs traden veelal op als kwartiermakers.

Kees Kommer

Teamopbouw in de wijk – In een serie over wijkverpleegkundige zorg komen de actuele vragen aan bod. Het zijn interviews met wijkverpleegkundigen over hun positie in de wijk en de eerste lijn, de toegenomen samenwerking met andere zorgprofessionals en de steun die ze daarbij kunnen krijgen van ROS’en. Het creëren van die positie hangt samen met de bekostiging van de wijkverpleging sinds januari 2015 vanuit de Zorgverzekeringswet, waardoor de wijkverpleegkundigen ook nieuwe taken hebben gekregen. ZonMw, die deze serie mogelijk maakt via het programma Zichtbare schakel, ondersteunt deze herpositionering in de wijk.
Deel 1 van Teamopbouw in de wijk zijn twee interviews met wijkverpleegkundige en ambassadeur Manuela van Stijn en ZONH-adviseur Monique de Wit.
Deel 2 van Teamopbouw in de wijk is een interview over ouderenzorg in de Haarlemmermeer met wijkverpleegkundige Ilja van Dam en Reos-adviseur Monica van Papendrecht.
Deel 3 van Teamopbouw in de wijk gaat over een regionaal platform in de Achterhoek, met wijkverpleegkundige Marieke Reijers en Caransscoop-adviseur Wilma Nijenhuis.
Deel 4 van Teamopbouw in de wijk: een interview met wijkverpleegkundige Marianne Harmsen en Progez-adviseur Anniek Appelman over zorg voor eenzame ouderen in Noord-Oost Veluwe.
Deel 5 van Teamopbouw in de wijk speelt in de regio van Nijmegen, met wijkverpleegkundige Ellen Harleman en Robuust-adviseur Jacqueline Philipsen.
Deel 6van Teamopbouw in de wijk: intervisie en de start van een regionaal platform in de kop van Noord-Holland, met wijkverpleegkundige Laura Hollenberg en ZONH-adviseur Will Molenaar.

Volg ons