Proeftuinen toonden lef maar beweging staat nog in kinderschoenen

Proeftuinen toonden lef maar beweging staat nog in kinderschoenen

Datum: 28 november 2018

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) beschrijft en analyseert de ontwikkelingen in negen regionale proeftuinen die werken aan een toekomstbestendig zorgsysteem in het lijvige rapport: ‘Regio’s in beweging: Naar een toekomstbestendig gezondheidszorgsysteem’. Belangrijke conclusies: Voor alle proeftuinen blijkt de opgave moeilijker dan vooraf gedacht. Samen leren en experimenteren staan centraal. Het instituut formuleerde acht leidende principes die belangrijk zijn om een regionaal samenwerkingsinitiatief zowel qua structuur als proces goed in te richten. Juiste financiële prikkels en een goede governance zijn belangrijk.

Minister Bruins (Medische Zorg) heeft het rapport naar de Tweede Kamer gestuurd.
In Nederland zijn sinds 2013 verschillende initiatieven gestart om zorg en ondersteuning op regionaal niveau anders vorm te geven, de zogeheten ‘proeftuinen populatiemanagement’. In 2013 heeft Edith Schippers, de toenmalige minister van VWS, negen regio’s benoemd tot proeftuinen ‘Betere zorg met minder kosten’. Het doel van deze initiatieven is om de gezondheid van de bevolking en de kwaliteit van zorg te verbeteren en de groei in (zorg)uitgaven te beperken (triple aim).
In opdracht van VWS heeft het RIVM de ontwikkeling van deze proeftuinen tussen 2013 en 2018 in kaart gebracht.
ZorgenZ publiceerde begin dit jaar een artikel over de proeftuinen: ‘Proeftuinen hebben bewezen dat het kan’

Versterking samenwerking
De proeftuinen verschillen van elkaar in ontwikkeling. Een aantal van hen is bijvoorbeeld gestart met een stuurgroep die bestaat uit vertegenwoordigers van het zorgdomein. Ze hebben zich eerst gericht op versterking van de samenwerking binnen dit domein en hebben daarna contact gezocht met andere domeinen, zoals het sociaal domein. Andere proeftuinen kenden een bredere start en werkten direct aan een regionale visie. Het gebrek aan onderlinge samenwerking zorgde voor vertraging.

Leiderschap
Verschillende strategieën zijn gebruikt om tot een ander zorgsysteem te komen. Het RIVM schrijft: ‘Zo blijkt het inzetten op visionair leiderschap een succesvolle strategie wanneer de leider en achterliggende organisatie vertrouwd worden door de stakeholders’. Dat is niet het geval als het leiderschap wordt vormgegeven vanuit een dominante, bijvoorbeeld financierende organisatie.

Hoe richt je samenwerkingsinitiatief goed in?
Op basis van de ontwikkelingen heeft het RIVM acht leidende principes geformuleerd die belangrijk zijn om een regionaal samenwerkingsinitiatief zowel qua structuur als proces goed in te richten. Om de beweging naar een toekomstbestendig gezondheidssysteem te kunnen maken, is het van belang dat de proeftuinen inzetten op alle acht principes. Deze principes zijn:
1. Creëer en behoud draagvlak tussen organisaties om gezamenlijk te werken aan een toekomstbestendig gezondheidssysteem;
2. Leer elkaar begrijpen en creëer onderling vertrouwen;
3. Definieer randvoorwaarden voor gezamenlijke verantwoording om zo risico’s en successen te delen;
4. Zorg voor politiek draagvlak en beïnvloed de beleidscyclus;
5. Zorg ervoor dat de financiële prikkels in lijn zijn met de gezamenlijke doelen;
6. Waarborg een verbetercyclus door een data- en kennisinfrastructuur op organisatie- en regioniveau te ontwikkelen;
7.Creëer inzicht in burgerperspectieven en maak ruimte voor burgerparticipatie;
8. Zet passende bestuurlijke representatie en leiderschap in om de beweging naar de gezamenlijke doelen te behouden en/of te versnellen.

Opgave voor proeftuinen moeilijker dan verwacht
De proeftuinen die stapsgewijs hebben ingezet op alle acht leidende principes, boekten de meeste vooruitgang richting een gezondheidssysteem. Voor alle proeftuinen bleek de opgave moeilijker dan ze vooraf verwacht hadden. Volgens het RIVM hebben de interventies nog een beperkte schaalgrootte. Zo zijn de eerste positieve resultaten zichtbaar op interventieniveau, maar zijn nog geen resultaten te verwachten op het niveau van de regionale populatie. Grotere veranderingen in het zorgsysteem, zowel qua verschuiving van budgetten, bekostiging als data- en kennisinfrastructuur, hebben in beperkte mate plaatsgevonden, aldus het RIVM.
Het gaat om een grote transitie die wel 20 à 30 jaar nodig heeft. Ook deelprojecten zijn nodig om een transitie voor elkaar te krijgen.

Gevoel van urgentie onvoldoende
Voor een versnelling van de beweging naar een gezondheidssysteem is onder andere het gevoel van urgentie in het huidige zorgsysteem nog te laag. Ook worden betrokken partijen onvoldoende verleid om te werken aan een toekomstbestendig zorgsysteem. Bestuurders hebben volgens het RIVM aangegeven dat er meer bereikt had kunnen worden.

Eindconclusie
Proeftuinen hebben lef getoond door openlijk en grensoverschrijdend te werken aan de triple aim om tot een toekomstbestendig gezondheidssysteem te kunnen komen. De uitdagingen die zij tegenkwamen zijn illustratief voor de uitdagingen van andere regio’s. De beweging naar een gezondheidssysteem omvat behalve organisatorische veranderingen een maatschappelijke culturele verandering die een grote impact op de samenleving heeft en daardoor tijd vergt. Het hangt samen met de verschuivingen van ‘ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag’, van klinische gezondheid naar positieve gezondheid, en van verzorging naar participatie.

Toe aan grotere systeemveranderingen
Een aantal proeftuinen heeft de regionale samenwerking versterkt en is toe aan grotere systeemveranderingen op weg naar een gezondheidssysteem waar gezamenlijk door meerdere domeinen, zoals preventie, zorg, welzijn, onderwijs en het bedrijfsleven, aan de gezondheid van de populatie wordt gewerkt.
Belangrijk in deze beweging is een informatie- en kennisinfrastructuur voor een goede populatiegerichte verbetercyclus over organisaties en domeinen heen, de juiste financiële prikkels en een goede governance (qua structuur en proces). De beweging kan worden versneld door het verhogen van de sense of urgency, met ondersteuning vanuit de overheid en input van de rol en perspectieven van de burger. De beweging naar een gezondheidssysteem is complex, maar er is meer mogelijk door samen te experimenteren.

Juiste zorg op juiste plek
In zijn brief schrijft minister Bruins: ‘De lessen die de proeftuinen, en daarmee de monitor, ons leren zijn zeer nuttig voor de bredere uitdaging waar we met z’n allen voor staan: het organiseren van de juiste zorg op de juiste plek. De regionale benadering van de proeftuinen en het centraal zetten van mensen en hun behoeften sluiten hier mooi op aan.’

Het RIVM heeft een webpagina waarop de resultaten van de monitor te vinden zijn.
Hier vindt u meer informatie over de landelijke monitor
Lees hier het rapport ‘Regio’s in beweging: Naar een toekomstbestendig gezondheidszorgsysteem’
Lees de brief aan de Tweede Kamer

(Foto: uit rapport)

 

Gerelateerde berichten

Author: Zorgenz

Share This Post On

Submit a Comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *