Nationaal Preventieakkoord: start van een beweging

Posted on 24-11-2018 in Actueel, Nieuws, Preventie, Topbericht

Staatssecretaris Paul Blokhuis heeft na maanden onderhandelen met zeventig partijen het Nationale Preventieakkoord gepresenteerd. Daarin staan maatregelen om Nederland gezonder te maken. Zoals: rookruimten worden verboden en in 2030 kost een pakje sigaretten tien euro. Meer waterpunten en geen suikerhoudende frisdranken op scholen, gezondere kantines en beperking van korting op alcohol. Kritiek op het akkoord was er al snel. Voedingsdeskundigen zeggen dat er meer nodig is en volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) worden de doelen van dit akkoord niet gehaald met de aangekondigde maatregelen.

Voor Paul Blokhuis is het Nationaal Preventieakkoord een van de belangrijkste opdrachten uit het regeerakkoord. Aan drie thematafels (roken, het tegengaan van overgewicht/stimuleren van gezond eten en problematisch alcoholgebruik) is onderhandeld over doelen en maatregelen. Lees het artikel op ZorgenZ: ‘Aan de slag met het Nationaal Preventieakkoord’. Het akkoord beschrijft per onderhandelingstafel deze doelen en maatregelen.

Urgentie is hoog
Blokhuis noemt de urgentie hoog. “Roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik veroorzaken grote gezondheidsproblemen voor heel veel mensen. Jaarlijks sterven zo’n 20.000 Nederlanders door roken. Overgewicht staat met stip op twee als de belangrijkste oorzaak van bijvoorbeeld hart- en vaatziekten en zelfs 40% van alle gevallen van diabetes type 2. Alcohol veroorzaakt jaarlijks zo’n 3000 gevallen van kanker en is de hofleverancier van de verslavingszorg. De urgentie is dus hoog. Daarom komen we samen in actie met het Nationaal Preventieakkkoord, bovenop alle goede initiatieven die er al zijn.”

Wat staat er in het akkoord?
Roken: Ambitie 2040: minder dan 5 procent van de volwassen rookt in 2040.
Maatregelen onder meer:
– Rookwaren uit het zicht bij de verkoop en verbod op reclame aan gevels;
– Donkergroen/bruine neutrale verpakking zonder merkuitingen;
– Rookvrij maken van schoolterreinen, kinderopvang, speeltuinen, sportclubs en gezondheidsinstellingen;
– Stopadvies aan zwangere vrouwen, verzekeraars vergoeden stophulp zonder financiële drempels, anti-rookcampagnes.

Overgewicht tegengaan: Ambitie 2040: minder dan 38 procent van de volwassenen heeft overgewicht.
Maatregelen onder meer:
– Beperken van kindermarketing op en voor ongezonde producten;
– 5 procent extra suiker uit zuivel, 25 tot 30 procent minder verkochte calorieën voor A-merk frisdranken;
– De helft van de gemeenten doet mee met programma Jongeren Op Gezond Gewicht;
– Hulp voor alle gezinnen met gewichtsproblematiek, vergoeding door zorgverzekering.

Alcohol Ambitie in 2040: minder dan 5 procent van de volwassenen drinkt overmatig.
Maatregelen onder meer:
– beperken van korting op alcohol tot maximaal 25 procent van de prijs;
– Naleving van leeftijdsgrens bij alcoholverstrekking;
– Anti-alcoholcampagnes;
– Zorg richt zich op ‘alcoholvrij zwanger’.

Zorgen voor sluitend netwerk
Het akkoord bevat vooral maatregelen om het aantal rokers omlaag te krijgen. Bij deze gesprekken zat de industrie niet aan tafel. Overgewicht en alcoholgebruik aanpakken is een ander verhaal: het bleek lastiger om afspraken te maken over het invoeren van een suikertax, lagere btw op groente en fruit of hogere alcoholaccijnzen.
NRC schrijft: ‘Veel van de 68 pagina’s gaan over ‘bewustwording’, ‘ketensamenwerking’ en ‘integrale aanpak’ – softe acties die ook hard nodig zijn. Om scholen en werkplekken gezonder te maken, maar ook om bijvoorbeeld een zware drinker of een obees kind een sluitend netwerk te geven van artsen, werk of school, diëtist of verslavingszorg, buurtzorg en verzekeraar.’

Keuzen elimineren heeft meer effect
Het RIVM vindt het akkoord “een beweging die de goede kant op gaat, maar onvoldoende.” Het instituut onderzocht alleen afspraken waarvan het effect kan worden gemeten, en zegt dat alleen voor de maatregelen om roken te ontmoedigen de ambities mogelijk realiseerbaar zijn. “Dit geldt niet voor jongeren en zwangere vrouwen. Bij problematisch alcoholgebruik en overgewicht lijken de ambities niet haalbaar met het overeengekomen pakket aan maatregelen en zijn extra maatregelen nodig om die te realiseren.”
Het heeft volgens het RIVM meer effect om keuzes te elimineren dan voorlichting te geven. Jaarlijks gaat het RIVM de effecten van de maatregelen monitoren.

Verdergaande stappen vergen draagvlak
VWS erkent deze kritische kanttekeningen voor een deel. Uit een eerste analyse van het RIVM blijkt dat de maatregelen uit het Nationaal Preventieakkoord een gunstig effect hebben op het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik, en daarmee op de gezondheid van alle Nederlanders. Tegelijkertijd blijkt ook dat de hoge ambities van het akkoord met dit pakket aan maatregelen niet binnen de planning worden gehaald. Een rookvrije generatie in 2040 ligt mogelijk in het verschiet met de huidige maatregelen en is volgens het RIVM haalbaar als er aanvullende maatregelen komen gericht op jongeren en zwangere vrouwen. Op het terrein van overgewicht en problematisch alcoholgebruik stelt het RIVM dat de hoge ambities – zoals het keren van de trend dat mensen steeds zwaarder worden – vragen om scherpere maatregelen. De betrokken partijen hebben op basis van deze analyse geconcludeerd dat met het Nationaal Preventieakkoord een belangrijke stap op weg naar het gewenste doel wordt gezet. Het is de start van een beweging. Voor verdergaande stappen is draagvlak nodig in de samenleving. De hoge ambities blijven echter gehandhaafd voor en door alle betrokkenen.

Betuttelend
Sommige mensen beschouwen het akkoord als betuttelend. Dat is voor een deel waar, maar het schijnt zo te zijn dat mensen onbewust keuzen maken. Ook de omgeving brengt je in verleiding om ongezonde keuzen te maken. Blokhuis zei bij de presentatie van het akkoord: “Ik vind betuttelend een belachelijk woord. We hebben ons best gedaan om een goede balans te vinden tussen mensen helpen een gezonde keuze te maken en als het om preventie gaat een tandje erbovenop te doen.”

Lees ook dit artikel uit NRC: ‘Preventieakkoord: vrijwillig afzien van je biertje en je broodje kroket’

Hier kunt u het Nationale Preventieakkoord, de publieksversie, de infographic. de quick scan mogelijke impact en de Kamerbrief downloaden.

Lees hier het persbericht van het RIVM.

(Foto: Shutterstock)

Volg ons