“Keuzehulpen ontzorgen eerste lijn”

Posted on 28-11-2017 in Actueel, Nieuws, Zelfmanagement

Michiel Hageman en Teun Teunis (rechts)

Iedereen in de zorg is het erover eens dat ‘samen beslissen’ belangrijk is. Het leidt ertoe dat patiënten een hogere kwaliteit van zorg ervaren. Digitale keuzehulpen kunnen (huis)artsen en patiënten ondersteunen bij dit complexe proces. De arts Michiel Hageman schreef samen met collega Teun Teunis een boek over dit onderwerp: ‘Samen beslissen: waarom moeilijk doen als het samen kan’. Hij wordt per 1 januari aanstaande directeur van PATIENT+, een non-profitorganisatie die inmiddels 50 keuzehulpen heeft ontwikkeld en ziekenhuizen helpt bij het gebruik daarvan. Ook de eerste lijn gaat kennismaken met keuzehulpen. In drie Zeeuwse huisartsenpraktijken start binnenkort een proef met het gebruik van keuzenhulpen.

Als arts hoort Michiel Hageman regelmatig in zijn spreekkamer: ‘U heeft er voor doorgeleerd, beslist u maar.’ Hij heeft zelf ervaren hoe lastig het is om patiënten te laten meebeslissen. “Het blijkt dat patiënten lang niet altijd goed op de hoogte zijn van de diagnose en de behandelmogelijkheden. Ze kunnen daarnaast niet goed aangeven wat voor hen belangrijk is en welke behandeling goed past bij hun leven. De neiging bestaat dat patiënten de keuze afschuiven op de arts. Doordat ze niet samen beslissen, zijn patiënten bijvoorbeeld na een operatie teleurgesteld of ontevreden over de zorg die ze krijgen.”

Keuzehulp is geen stemwijzer
Tijdens zijn studie in Amerika deed Hageman onderzoek naar de vraag: hoe kunnen we patiënten meer betrekken bij de keuzen in de zorg? “De arts is expert op medisch gebied en de patiënt is de deskundige als het gaat om zijn persoonlijke situatie.”
Het idee ontstond om keuzehulpen te ontwikkelen die patiënten in een paar stappen informeren over diagnose, behandelopties en voor- en nadelen daarvan. “Een keuzehulp is geen stemwijzer die een patiënt vertelt wat hij moet kiezen, maar een middel om zijn gedachten en voorkeuren te bepalen en daarover in gesprek te gaan met zijn arts”, verklaart Hageman.
Inmiddels zijn er diverse ziekenhuizen die werken met keuzehulpen die patiënten op diverse poli’s krijgen. De praktijk laat zien dat patiënten die beter geïnformeerd zijn minder snel voor een operatie kiezen en juist vaker voor een conservatieve behandeling. Het resultaat is betere zorg door minder te doen.

“Het resultaat van een keuzehulp is: betere zorg door minder te doen”

In 2022 elk specialisme tien keuzehulpen
Hageman streeft ernaar dat over vijf jaar tachtig procent van de nieuwe patiënten in ziekenhuizen ondersteund worden bij ‘samen beslissen’ door het inzetten van keuzehulpen. Dat maakt de zorg beter en in veel gevallen ook goedkoper. “We hebben nu vijftig keuzehulpen ontwikkeld. In 2022 zal elk specialisme over tien keuzehulpen beschikken. Zo kunnen we onze ambitie realiseren dat patiënten met aandoeningen die de helft van de landelijke ‘ziektelast’ veroorzaken, kunnen beschikken over een keuzehulp”, licht hij toe.
Verder wil Hageman in gesprek met zorgverzekeraars over de mogelijkheden het instrument structureel te financieren.

Ook keuzehulpen in de eerste lijn
Hageman wil het gebruik van keuzehulpen ook in de eerste lijn faciliteren en deze zorgverleners, net zoals in de tweede lijn, ontzorgen in de implementatie en structurele toepassing. De keuzenhulpen die PATIENT+ voor medisch specialisten heeft ontwikkeld, sluiten volgens Hageman goed aan bij de eerste lijn. “We starten binnenkort in drie huisartsenpraktijken in Zeeuws-Vlaanderen met de implementatie van drie keuzenhulpen: staar, knie- en heupoperaties en maculadegeneratie. We maken deze geschikt voor gebruik in de eerste lijn.”
Hoe wordt een huisarts ‘ontzorgd’? “Met de keuzenhulpen kan een huisarts voorkomen dat een patiënt die niet in de tweede lijn thuishoort, wordt verwezen. Hij kan met de keuzehulp goed zijn keuzen in het zorgtraject beargumenteren, zodat de patiënt begrijpt waarom hij niet hoeft worden verwezen. Het levert niet alleen zinnige en zuinige zorg op, maar ook de zorg op de juiste plek.“

Leerproces voor arts én patiënt
Samen met zijn collega Teun Teunis heeft Hageman het boek ‘Samen beslissen: waarom moeilijk doen als het samen kan’ geschreven. In interviews vertellen onder meer medisch specialisten en patiënten over hun ervaringen met ‘samen beslissen’ en het gebruik van keuzenhulpen. Hoe zetten zij een keuzehulp in en wat levert dat op? Wat bevordert en belemmert het gebruik van dit instrument?
Het boek schetst een breed beeld van samen beslissen. Het is niet alleen een lofzang, maar betrokkenen benoemen hoe lastig het is om iemand een afgewogen keuze te laten maken. Hageman en Teunis zijn van mening dat samen beslissen een leerproces is waarin de arts en patiënt nieuwe vaardigheden en kennis ontwikkelen. “We willen vooral ook het bewustzijn bij dokters en patiënten vergroten dat samen beslissen belangrijk is. En dat er instrumenten zijn om dit te ondersteunen.” Hij realiseert zich dat het van patiënten bepaalde vaardigheden vereist. “Maar ook bij laaggeletterden kunnen artsen verbaal duidelijk maken welke mogelijkheden er zijn en met de patiënten voor- en nadelen bespreken. Zo kunnen zij er ook in slagen deze groep patiënten te helpen.”

Niet van elke patiënt mini-dokter maken
Het boek is bedoeld om mensen te inspireren en verder na te denken over samen beslissen, en om het toe te passen. Het is beslist niet de bedoeling om van elke patiënt een mini-dokter maken, zoals een medisch specialist in het boek opmerkt. Maar wel, zoals iemand uitlegt: ‘Ik streef ernaar de patiënt, zoveel als hij kan en wil, expert te maken op het gebied van zijn eigen ziekte. Al was het maar omdat hij het is die de klachten ervaart. Hoe meer de patiënt zijn ziekte begrijpt, hoe beter hij kan meebeslissen over de behandeling.’

Corina de Feijter

(Foto: Marija Grigorjev)

Gratis exemplaar voor eerste tien lezers van ZorgenZ

Wilt u het boek ‘Samen beslissen: waarom moeilijk doen als het samen kan’ gratis ontvangen? Reageer dan snel: voor 31 december! PATIENT+ geeft de eerste tien mensen die reageren het boek cadeau. Kijk op: http://patientplus.info/boek-samen-beslissen/.

Volg ons