Machteld Huber verovert met positieve gezondheid de zorg

Machteld Huber verovert met positieve gezondheid de zorg

Datum: 3 augustus 2015

machteld_huber_zorgenzHet is een nieuwe definitie die de afgemeten WHO-omschrijving uit 1948 kan gaan vervangen. “Hij komt empirisch uit de bevolking naar boven. Het gaat niet langer over afwezigheid van ziekte: gezondheid gaat over het hele leven.”

Arts-onderzoeker Machteld Huber trekt door het land en stond recent voor een grote groep wijkverpleegkundigen van de Coöperatie Wijkverpleegkundige Zorg Rotterdam. Ze breekt een lans voor het in 2012 geïntroduceerde begrip Positieve gezondheid. Een term waarin de kracht van mensen benadrukt wordt en de focus minder ligt op de afwezigheid van ziekte. Gezondheid wordt hiermee in termen van veerkracht, functioneren en participatie gezien in plaats van alleen in somatische of psychische zin.

Andere manier van kijken
“Als huisarts ben ik opgeleid om mensen te benaderen vanuit ziekte en zorg. Een patiënt kwam met een probleem, ik probeerde dat op te lossen. Als mens werd ik daar niet gelukkig van, omdat ik de kern van het probleem niet achterhaalde”, legt Huber uit. “In plaats van zorgen voor mensen, zouden we meer moeten streven naar het managen van gezondheid en ziekte door mensen zelf. Dit betekent een andere manier van kijken naar ziekte en gezondheid.”

Van infectieziekten naar welvaartsziekten
Op dit nieuwe concept is ze in december 2014 gepromoveerd aan de Universiteit van Maastricht. Ze vervolgt: “Ik beschrijf gezondheid niet als een statische situatie, zoals de oude WHO-definitie waarin het gaat om ziekte of gebreken. In 1948 waren het vooral infectieziekten die bestreden moeten worden, terwijl we in de Westerse wereld nu vooral te kampen hebben met welvaartsziekten. Het gaat er nu meer om via veerkracht je lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden terug te vinden, ook na tegenslagen. Er kan namelijk iets gebeuren in je leven, zoals een scheiding, ontslag of sterfgeval, die je welbevinden beïnvloeden, zonder dat je een ziekte onder de leden hebt.”

Zes hoofddimensies
In 2012 ontving Machteld Huber voor haar werk bij het Louis Bolk Instituut een ZonMw-Parel. Ze kreeg daarna de opdracht het algemene concept verder uit te werken en de aanzet tot operationalisering te geven. Het werd een kwalitatief en kwantitatief onderzoek onder een zeven groepen stakeholders in de gezondheidszorg: behandelaars, patiënten met een chronische aandoening, beleidsmakers, zorgverzekeraars, gezondheidsvoorlichters, burgers en onderzoekers. Ze formuleerde zes hoofddimensie: 1. Lichaamsfuncties, 2. Mentale functies en –beleving, 3. Spirituele dimensie, 4. Kwaliteit van leven, Sociaal-maatschappelijke participatie en Dagelijks functioneren.

machteld_huber_figuur_zorgenzBegrip gezondheid breed invullen
“Over lichaamsfuncties blijkt iedereen het wel eens, verder lopen de scores behoorlijk uiteen. Patiënten en vooral verpleegkundige zien al deze dimensies als een belangrijk onderdeel van gezondheid, zij lijken het begrip gezondheid dus breed in te vullen. Dit in tegenstelling tot wetenschappers, beleidsmakers en veel artsen; die zien de dimensies zingeving, sociaal-maatschappelijk participatie en dagelijks functioneren niet als indicator voor gezondheid (zie Figuur 1.). Machteld Huber: “Neem gezondheid niet als doel, maar als middel. De wijze waarop we ‘gezondheid’ definiëren, bepaalt in grote mate de manier waarop we met gezondheidszorg omgaan en het beleid van partijen als de overheid en zorgverzekeraars. Ik beveel aan om de brede opvatting over gezondheid te onderscheiden van de smalle, namelijk ‘gezondheid als afwezigheid van ziekte’. De brede opvatting is Positieve gezondheid, met zes dimensies.”

Met spinnenweb scores in beeld
Hoe meet en visualiseer je de zes hoofddimensies? Hiervoor is inmiddels in samenwerking met VUmc en het door zorgverzekeraar VGZ gesteunde Intitute for Positive Health een ‘spinnenweb’ ontwikkeld waarmee patiënten hun eigen situatie kunnen beoordelen. Machteld Huber pleit er daarbij voor naar de motivatie van mensen te kijken, die is namelijk niet bij iedereen hetzelfde. “Met de methodiek Motivational interviewing kun je als professional leren om mensen op de juiste wijze te benaderen. Uitermate geschikt in de wijkverpleging, want het gaat niet alleen om je opleiding of kennis om mensen te helpen. Het gaat ook om je ervaring en je persoonlijkheid om de mensen op de juiste wijze aan te spreken, te benaderen en te motiveren.”

machteld_huber_figuur2_zorgenzZingeving is de sterkste medicijn
De score op het spinnenweb kan in de beginsituatie en na een of meerdere maanden worden gemeten (zie Figuur 2.) Huber reikt vervolgens de wijkverpleegkundigen in Rotterdam wat literatuur aan, zoals het boek ‘Motiveren kun je leren’, geschreven door Pauline Dekker en Wanda de Kanter, alsmede het gedachtegoed van Viktor Frankle: ‘Zingeving, leven vanuit wat voor een mens écht belangrijk is, is de sterkste gezond makende kracht in mensen. Zingeving is voor iedereen anders.’ Ze besluit: “Zingeving is de sterkste medicijn en een prachtig middel in Positieve gezondheid. Het model is een beweging aan het worden die empirisch uit de bevolking naar boven komt. Andere modellen zijn veelal door deskundigen aangereikt, dit integreert bovendien zorg en welzijn: dus ook goed voor gemeenten!”

Kees Kommer

Positieve gezondheid speelt in diverse projecten en programma’s een rol. Op Zorgenz zullen we de voorbeelden uit de proeftuin in Zeeuws-Vlaanderen en uit de Noordelijke Maasvallei belichten.

(Foto Machteld Huber: Jurjen Poeles)

Gerelateerde berichten

Author: Zorgenz

Share This Post On

4 Comments

  1. Het lezen van dit artikel geeft mij hoop
    De mens is meer dan haar / zijn ziekte
    In mijn werk als oncologieverpleegkundige in de thuiszorg kijk ik naar de hele mens met hoe hij /zij in het leven staat. Met aandacht voor ervaringen en innerlijke ontwikkeling.

    Post a Reply
  2. De mens is zeker meer dan zijn/haar ziekte. Waarin lopen ze vast, waarin zouden ze zich verder kunnen en mogen ontwikkelen. Aandacht en ruimte geven in persoonlijke ontwikkeling biedt positiviteit en vooruitzicht.

    Post a Reply
  3. De presentatie van Machteld heb ik afgelopen donderdag op het EADV-symposium gevolgd. Ikzelf werk als praktijkondersteuner in een huisartsenpraktijk, veel getallen worden besproken en medicatie. Ben als professional altijd gericht op het ‘verhaal’ achter de hulpvraag. Een fantastische visie, mooi instrument om in de praktijk te gebruiken. Alleen nu nog ‘extra tijd’ om te kunnen investeren in empathische zorg (of ik neem extra tijd)…. Dank je wel Machteld

    Post a Reply

Submit a Comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *