Anneke Venema: “Als de patiënt de arts nog op een voetstuk plaatst, komt zelfzorg niet van de grond”

Posted on 19-12-2016 in Nieuws, ROS, Topbericht, Zelfmanagement

Praktijken en organisaties pakken momenteel zelfzorg als onderdeel van persoonsgerichte zorg, gezamenlijke besluitvorming en de inzet op positieve gezondheid op. Ook ROS’en stimuleren op verschillende manieren deze ontwikkeling. “Onze algemene deler is dat we samen werken aan een cultuuromslag en bewustwording bij zorgprofessionals. Naast behandelaar en voorschrijver, wordt een meer coachende rol van professionals verwacht”, zegt Anneke Venema, directeur van ROS Friesland.

“Zelfzorg zorgt dat mensen meer betrokken zijn bij hun zorg, zaken zelf doen en minder een beroep doen op de zorg. Als we mensen kunnen stimuleren hun gezondheid en eigen zorg te managen, dragen we bij aan betere gezondheid en goede en betaalbare zorg. Als ROS’en zetten we in op populatiemanagement volgens de triple aim aanpak. Interventies die zelfzorg stimuleren zijn daarin belangrijk.
We kijken naar wat er in de brede eerste lijn, maar ook in het sociale domein, bij wijkteams gebeurt. Ook daar wordt gekeken naar wat cliënten zelf willen en kunnen en zitten de zorgverleners meer op hun handen. We zien het als onderdeel van de beweging rond positieve gezondheid en persoonsgerichte zorg. Zelfzorg sluit goed aan op deze beweging die niet meer te stuiten is”, zegt Anneke Venema, die dit onderwerp bij het ROS-netwerk in haar portefeuille heeft.

Zelfzorg in de praktijk – Van zelfmanagement, e-health, zelfzorg, persoonsgerichte zorg wordt veel verwacht, maar de grote belofte moet nog worden ingelost. Zelfzorg moet ervoor zorgen dat mensen meer betrokken zijn bij hun zorg, zaken zelf doen en minder een beroep doen op zorg. Zelfzorg kan ook aansluiten op de beweging rond positieve gezondheid. Zorgenz is benieuwd naar de praktijk en laat de komende weken mensen aan het woord die een visie op zelfzorg hebben en deze vorm van zorg in de praktijk brengen. Pieter Jeekel, directeur van Zelfzorg Ondersteund, opende de reeks. In het tweede deel van de serie volgde een interview met Matthijs Zwier, senior adviseur bij Raedelijn in Midden-Nederland.

Bewustwording op gang brengen
Het valt niet meer weg te denken uit onze dagelijkse maatschappij: steeds vaker houden mensen via apps hun gezondheid in de gaten. Ze meten bijvoorbeeld hun bloedsuikerwaarden of kijken of ze voldoende bewegen. “Dat is al een flinke omslag en sommige mensen denken dat wij weinig meer kunnen toevoegen aan wat Apple en Google al doen. Ik denk dat het toch belangrijk is om binnen de brede eerste lijn bewustwording op gang te brengen bij de professionals. Want zelfmanagement loont, dat blijkt uit de kennissynthese van het Nivel over zelfmanagement door mensen met chronische ziekten. Het is zelfs zo dat mensen met diabetes type II door een goede leefstijl van hun aandoening af kunnen komen.”
Zelfzorg vraagt een andere houding en een andere inrichting van de organisaties. “Ook moeten we de patiënten op de juiste wijze voorbereiden en ondersteunen. Als zij in de spreekkamer de arts nog op een voetstuk plaatsen en in een traditionele rol vallen, gaat het niet van de grond komen”, aldus Venema.

Geen lijstje afvinken maar vragen waarmee iemand geholpen is
Hoe krijg je het goede gesprek in de spreekkamer? “Nu moeten praktijkondersteuners en huisartsen lijstjes met meer dan 20 indicatoren afvinken. Dat zou minder mogen. In plaats daarvan kunnen zorgverleners vragen hoe ze goede zorg kunnen leveren, waarmee de patiënt geholpen is. Dat gebeurt nog te weinig, omdat zorgverleners daar te weinig tijd voor hebben. Ook betekent het dat er andere afspraken gemaakt moeten worden met de zorgverzekeraars die graag deze lijstjes en de uitkomsten van de indicatoren willen zien. Wel zien we de omslag op gang komen mede dankzij de beweging Het Roer Moet Om.”
Anneke Venema licht met een voorbeeld toe hoe het vaak nog mis kan gaan in de spreekkamer. “Een praktijkondersteuner probeert een COPD-patiënt aan te zetten tot meer beweging. Dat lukt niet, totdat de vrouw vertelt dat zij zelf haar huis schoonmaakt omdat ze geen huishoudelijke hulp meer krijgt. Ze krijgt dus wel voldoende beweging, maar heeft dat nooit verteld aan de praktijkondersteuner.”

Veld meenemen in doorontwikkelen van beweging rond zelfzorg
Het gaat erom dat zorgprofessionals naast het behandelen en voorschrijven, een meer coachende rol aannemen. Een goed verhaal over het waarom van zelfzorg, een gedragen visie en samen met patiënten en stakeholders een aanpak kiezen die patiënten activeert, dragen bij aan de benodigde cultuuromslag, benadrukt Venema. Informatievoorziening en het stimuleren van bewustwording rond de veranderende rol van professionals is een rode draad in ons werk als ROS. “We willen het veld graag meenemen in het verder doorontwikkelen van de hele beweging rond zelfzorg, positieve gezondheid en persoonsgerichte zorg. Maar elke ROS doet dat op zijn eigen manier. Wij zetten landelijk en regionaal in op informatievoorziening en bewustwording, nemen het mee als thema binnen programma’s en projecten op het gebied van populatiemanagement, en werken hierin samen met andere partijen in het veld.”

Sluit aan bij kennis en vaardigheden
Venema weet dat zelfzorg niet vandaag of morgen geregeld is. “Het is taai.” Het is in veel gevallen ook goed zoeken naar nieuwe communicatiemiddelen, zeker bij mensen die niet over de juiste kennis en vaardigheden beschikken of laaggeletterd zijn. “Ze kunnen dan geen folder lezen, maar begrijpen een filmpje op YouTube wel.” Het ROS-netwerk heeft een e-book over zelfmanagement uitgebracht met daarin een aantal inspirerende voorbeelden uit de praktijk, waarin organisaties laten zien hoe zij met zelfzorg aan de slag zijn gegaan.

Corina de Feijter

Volg ons