Handreiking bij bewust afzien van eten en drinken

Posted on 13-01-2015 in Actueel, Levenseinde, Topbericht

Als een patiënt bewust afziet van eten en drinken, behoren artsen, verpleegkundigen en verzorgende goede medische en verpleegkundige zorg te verlenen. Dat is vastgelegd in de handreiking over de zorg aan deze patiënten, die KNMG en V&VN hebben uitgebracht.

Bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen, hoeft bij mensen na het zestigste levensjaar niet te worden ontraden. Artsen, verpleegkundigen en verzorgenden moeten patiënten die voor deze weg kiezen goed voorbereiden en begeleiden, en hen adequate palliatieve zorg geven. Omdat daarbij veel vragen opkomen, hebben de beide beroepsorganisaties deze praktische handreiking ‘Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen’ opgesteld om zorgverleners bij dit traject te ondersteunen.

Bewust versterven
Volgens beide beroepsorganisaties kan het bewust afzien van eten en drinken (ook wel: ‘bewust versterven’) worden vergeleken met het weigeren van een behandeling, waar het overlijden op volgt. Als een patiënt deze mogelijkheid ter sprake brengt, heeft diens arts de plicht om daarop in te gaan. Een arts kan er ook zelf op wijzen, als hij vermoedt dat de patiënt overweegt om af te zien van eten en drinken, of er al mee is begonnen.

Langzamer stervensproces
In Medisch Contact zegt huisarts Hans Burggraaff, huisarts in Weesp, dat hij vaak ernstig zieke patiënten ziet die aan het eind van het leven zijn en verlangen naar de dood, maar geen symptomen hebben als pijn of benauwdheid. In zo’n situatie wordt vaak euthanasie genoemd als respectabele manier om te sterven. Burggraaff: “Er is een onbewuste dwang in die richting. Maar het kan ook anders: Ik zeg dan tegen de patiënt: dat eten en drinken, dat zou u ook níet kunnen doen.” Zo’n langzamer stervensproces spreekt Burggraaff aan: “Je wordt niet in één keer geboren, je gaat ook niet in één keer dood. En patiënten houden zelf de regie.”

Doorzettingsvermogen nodig
Patiënten die deze weg kiezen, moeten weten dat daarvoor doorzettingsvermogen nodig is, stellen KNMG en V&VN: ‘Het vraagt om continue inspanning.’ Op moeilijke momenten helpt de hulpverlener de patiënt niet door al gemaakte afspraken te doorkruisen, en vocht aan te reiken.

Handreiking voorziet in een behoefte
Uit de reacties op het concept van de handreiking bleek vooral dat het een duidelijke handreiking is, die voorziet in een concrete behoefte aan antwoord op vragen als: hoe lang kan het duren? Wat staat de patiënt en de hulpverlener te wachten? Wat voor zorg verleen je naast goede mondverzorging? Wat te doen bij onrust, verwardheid en een delier? Welke klachten kunnen optreden en hoe kun je deze verlichten? Is dit een natuurlijke dood? De verwachting is dat hulpverleners de komende jaren steeds vaker te maken krijgen met vragen van mensen die overwegen bewust af te zien van eten en drinken of daarmee zijn begonnen.

Bewust afzien: eigen keuze
De handreiking gaat niet in op de vraag of stoppen met eten en drinken een goede weg is. Het is een keuze die iedereen zelf kan en mag maken. Bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen wordt nadrukkelijk afgeraden bij patiënten die jonger dan 60 jaar zijn en geen levensbedreigende ziekte hebben. Bij oudere patiënten is de afwezigheid van een levensbedreigende ziekte of een goede conditie van de patiënt geen reden om deze weg af te raden.

Samenwerking onmisbaar
De handreiking benadrukt het belang van continuïteit van zorg. In de intensieve zorg rond de patiënt zijn goede samenwerking en frequente communicatie tussen hulpverleners onderling, met de patiënt en zeker ook met de naasten onmisbaar. Naasten spelen een cruciale rol bij de zorg en begeleiding en als intermediair tussen patiënt en arts. Zij moeten goed worden begeleid. De zorg voor een patiënt die bewust afziet van eten en drinken kan ook voor de hulpverleners en vrijwilligers belastend zijn. Er moet tijdens het proces aandacht zijn voor de emoties van alle betrokken hulpverleners, inclusief vrijwilligers.

De handreiking kan worden gedownload op knmg.artsenet.nl

(Foto: Odna Ydur/Shutterstock)

Volg ons